Οικονομική Κρίση: Η επόμενη μέρα

Σε συνέχεια του προηγούμενου άρθρου περί δημοσιονομικών, σήμερα θα αναφερθούμε στην επόμενη μέρα της κρίσης. Μια από τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η παγκόσμια οικονομία δεν είναι τόσο η έξοδος από την κρίση αφού κάτι τέτοιο έχει σε μεγάλο βαθμό πραγματοποιηθεί. Δεν είναι καν ή επιστροφή στην ανάπτυξη αφού και αυτό εύκολα ή δύσκολα θα επιτευχθεί. Ο μεγαλύτερος πονοκέφαλος αυτή τη στιγμή είναι η αποφυγή μιας δεύτερης οικονομικής ύφεσης. Και εξηγούμαι:

Κατά γενική ομολογία θεωρείται ότι οι παγκόσμιες οικονομικές αρχές (Κεντρικές Τράπεζες, Διεθνείς Οργανισμοί, Κυβερνήσεις μεγάλων χωρών) έλαβαν τα κατάλληλα μέτρα ενίσχυσης ρευστότητας προκειμένου να αποτρέψουν μια μεγάλη συστημική κρίση τύπου 1929 και να σταματήσουν τη βύθιση της οικονομίας. Όλα τα μέτρα που πάρθηκαν (πακέτο Paulson στην Αμερική, παρεμβάσεις FED, ΕΚΤ, κρατικά πακέτα στήριξης, κρατικοποιήσεις τραπεζών και ασφαλιστικών εταιρειών) συνεπάγονται τεράστιο κρατικό δανεισμό ο οποίος κάποια στιγμή θα πρέπει να αποπληρωθεί. Ο φόβος είναι ότι, καθώς σιγά - σιγά θα αναθερμαίνεται η οικονομία, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να αρχίσουν να αποπληρώνουν τα τεράστια χρέη τα οποία έχουν συσσωρευτεί. Εάν η αποπληρωμή γίνει απότομα τότε η οικονομία κινδυνεύει να "μείνει" από καύσιμα και να οδηγηθούμε σε νέα φάση στασιμότητας ή ύφεσης. Εάν η αποπληρωμή αφεθεί για το μέλλον, υπάρχει ο κίνδυνος να καταστεί πολύ δύσκολη λόγω μελλοντικής αύξησης των επιτοκίων (αύξηση των εξόδων για τοκοχρεολύσια, δυσχέρεια αναχρηματοδότησης του χρέους). Το παραπάνω σενάριο δεν είναι επιστημονικής φαντασίας και έχει παρατηρηθεί και στο παρελθόν (Ύφεση Η.Π.Α 1937 - 1939, Ιαπωνία 1998) όταν μετά από βαθιά κρίση και αρχική έξοδο επιχειρήθηκε αποπληρωμή των οφειλών του δημοσίου.

Επιστρέφοντας στην ελληνική πραγματικότητα μπορεί κανείς να κατανοήσει το μέγεθος του προβλήματος που περιμένει την όποια μελλοντική κυβέρνηση της χώρας. Η Ελλάδα είναι μια χώρα που αύξανε συνεχώς το χρέος της τα τελευταία 30 χρόνια σπαταλώντας τα δανεικά για καταναλωτικούς/μη παραγωγικούς σκοπούς. Ενώ η οικονομική λογική λέει ότι σε περιόδους έντονης ανάπτυξης μειώνεις τα χρέη σου, εμείς αυξήσαμε το δανεισμό μας. Ακολουθήσαμε τη λογική του υπερκαταναλωτισμού, όπως ακριβώς θα έκανε κάποιος ασύδοτη χρήση της πιστωτικής του κάρτας. Σαν χώρα, πληρώνουμε τόσα χρόνια την ελάχιστη καταβολή και αυξάνουμε διαρκώς το υπόλοιπο. Για κακή μας τύχη, το όριο της πιστωτικής μας κάρτας χτύπησε εν μέσω οικονομικής κρίσης και οι δανειστές μας ζητούν αποπληρωμή. Εμείς πολύ θα θέλαμε μια αύξηση ορίου της κάρτας μας για να συνεχίσουμε να ζούμε μια άσωτη ζωή πέρα από τις οικονομικές μας δυνατότητες. Οι δανειστές μας όμως λένε ότι δεν μπορούν να επεκτείνουν την πίστωση μας και ότι έχουν κάνει κάτι τέτοιο πολλές φορές στο παρελθόν. Άρα έρχεται η ώρα της αποπληρωμής.

Η Ελλάδα έχει μια έντονα κρατικοδίαιτη οικονομία με τεράστιο, σπάταλο και αναποτελεσματικό δημόσιο τομέα, ενώ και ο ιδιωτικός τομέας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από κρατικό χρήμα (προμήθειες, εργολαβίες) για να κινηθεί. Αυτό σημαίνει ότι οι δαπάνες του δημοσίου δεν μπορούν να μειωθούν πολύ απότομα γιατί κάτι τέτοιο θα προκαλέσει τεράστιο σοκ στην οικονομία με πολύ αρνητικές επιπτώσεις. Επιπλέον, οι δαπάνες του δημοσίου δεν μπορούν να αυξηθούν ώστε να αναθερμάνουν την οικονομία, γιατί η χώρα έχει ήδη δυσβάσταχτα υψηλό χρέος. Αυτό το υψηλό χρέος είναι η ωρολογιακή βόμβα που περιμένει να εκραγεί όταν θα αυξηθεί το κόστος του δανεισμού. Αυτή τη στιγμή η χώρα δανείζεται με βάση κάποιο benchmark (ομόλογα του γερμανικού δημοσίου), συν περιθώριο κέρδους/ρίσκου που καθορίζει η αγορά. Αυτή τη στιγμή και το benchmark είναι πολύ χαμηλά (λόγω αποκλιμάκωσης του κόστους δανεισμού διεθνώς) αλλά και το margin είναι σε πολύ καλά επίπεδα. Όταν όμως η Γερμανική οικονομία εξέλθει της κρίσης τα επιτόκια θα ανέβουν σταδιακά, καθιστώντας το κόστος δανεισμού της οικονομίας μας πανάκριβο. Επιπλέον, οι διαρθρωτικές αδυναμίες της οικονομίας μας θα οδηγήσουν τις χρηματαγορές να αυξήσουν το margin. Και σκεφθείτε ότι κάθε ποσοστιαία μονάδα απόκλισης από τα γερμανικά ομόλογα αυξάνει το κόστος για τόκους κατά περίπου 1 δις ευρώ/έτος. 

Το συμπέρασμα δυστυχώς είναι ότι είμαστε μπροστά σε ένα οικονομικό αδιέξοδο σαν χώρα. Το μεγαλύτερο δυστύχημα είναι ότι κανείς από τους εν δυνάμει κυβερνώντες δε λέει την αλήθεια προς τα έξω. Το κακό είναι ότι η αλήθεια κάποια στιγμή πάντα βγαίνει στην επιφάνεια και όσο αργεί αυτό, τόσο πιο επώδυνα γίνονται τα πράγματα.

Η λύση υπάρχει και απαιτεί θυσίες. Για να γίνουν αυτές οι θυσίες ήρθε η ώρα να ακούσει ο κόσμος μερικές αλήθειες. Και να θυμάστε ότι η μισή αλήθεια ισοδυναμεί με ψέμα. Ας δούμε λοιπόν τη λύση:

- Σταδιακή και ομαλή περικοπή των δαπανών του δημοσίου και περιστολή της σπατάλης. Αυτό σημαίνει κομμένες επιτροπές, επιδόματα, εκτός έδρας, υπερτιμολογήσεις, δαπάνες τοπικής αυτοδιοίκησης εκτός προϋπολογισμού, ειδικοί λογαριασμοί, χρέη ΔΕΚΟ, κλπ κλπ. Σημαίνει χρήση πληροφορικής με σωστό τρόπο (βλέπε και προηγούμενο άρθρο Καθημερινής 20/09/2009)

- Σταδιακή αποπληρωμή των χρεών του δημοσίου προς τρίτους (χρέη νοσοκομείων, ΙΚΑ, πληρωμή εργολάβων για εκτελεστέα έργα κλπ)

- Εξίσωση της παραγωγικότητας της εργασίας με το μισθό. Πολύ σημαντικό αυτό! Η συλλογικότητα έχει ισοπεδώσει και καταστρέψει την παραγωγικότητα στην Ελλάδα. Οι μισθοί πρέπει να είναι δομημένοι ως εξής: Συλλογική σύμβαση εργασίας για να λάβεις τον Χ μισθό σου. Εάν είσαι καλός στην εργασία βάσει ποιοτικών και ποσοτικών κριτηρίων θα λάβεις, για παράδειγμα, Χ + 30% . Τα επιδόματα ΔΕΝ αποτελούν κίνητρο εργασίας γιατί θεωρούνται δεδομένα. Θέλεις να ξυθείς? Κανέναν πρόβλημα, θα πάρεις Χ. Θέλεις να δουλέψεις? Θα πάρεις Χ + Bonus ανάλογα με το πόσο δούλεψες. ΔΕΝ ΓΙΝΕΤΑΙ ΝΑ ΙΣΟΠΕΔΩΝΕΤΑΙ Η ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΚΑΛΟΥ ΜΕ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥ, ΤΟΥ ΜΕΤΡΙΟΥ ΜΕ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΥ. Δεν μπορούμε να βγούμε από το βούρκο αν δεν καταλυθεί η ΜΕΤΡΙΟΚΡΑΤΙΑ που βασιλεύει σ' αυτήν τη χώρα.

- Στροφή δαπανών προς τομείς που αποδεδειγμένα δίνουν πολλαπλάσια οφέλη στην ανάπτυξη. Δεν θα ανακαλύψουμε τον τροχό, αυτό έχει γίνει πολύ πιο πριν στο παρελθόν. Οι τομείς αυτοί κατά κύριο λόγο είναι η παιδεία και η έρευνα και τεχνολογία. Αν όμως δε λύσουμε πρώτα το πρόβλημα της μετριοκρατίας το να ρίξουμε δαπάνες σ' αυτούς τους τομείς όπως είναι τώρα, είναι σα να κάνουμε μια τρύπα στο νερό. Επιτέλους πρέπει οι καλύτεροι να αξιοποιηθούν στην Ελλάδα. Το να υπερηφανευόμαστε ότι έχουμε τους καλύτερους επιστήμονες ΕΚΤΟΣ Ελλάδας είναι ντροπή για τη χώρα. Σημαίνει ότι δεν μπορούμε να τους κρατήσουμε και να τους αξιοποιήσουμε εδώ.

Κουραστικά θα επαναλάβω ότι όσο καθυστερούμε τις λύσεις τόσο πιο δύσκολα θα λυθεί το πρόβλημα. Επιτέλους ας σκεφτούμε τα παιδία μας και τις επόμενες γενιές στους οποίους κληρονομούμε τεράστια προβλήματα αν εμείς δεν συγκινούμαστε.

Δημόσιο χρέος και προεκλογικές εξαγγελείες

Ακούγονται καθημερινά διάφορες προεκλογικές εξαγγελείες και από τα δύο κόμματα οι οποίες μετά τιμολογούνται. Άλλος λέει 10 δις, άλλος 3 δις και γενικά επικρατεί μια ωραία ατμόσφαιρα λες και τα δις ευρώ είναι στραγάλια. Το πρόβλημα της χώρας δεν είναι αυτό καθεαυτό το έλλειμμα και το ύψος του δημοσίου χρέους, αλλά τα αίτια του και προς τα που κατευθύνεται όλο αυτό το χρέος.

Είναι θεμιτό για μια οικονομία να δανείζεται, ιδίως σε περιόδους κρίσης, έτσι ώστε τα δανεικά χρήματα να τα κατευθύνει σε στοχευμένες δράσεις αναθέρμανσης της οικονομίας. Ιδανικά δηλαδή, η κυβέρνηση αναζητεί τρόπους να οδηγήσει την οικονομία σε ανάπτυξη με απώτερο στόχο την διατηρήσιμη ανάπτυξη.

Το πρόβλημα στην Ελλάδα είναι ότι δανειστήκαμε τα τελευταία 25 χρόνια με μοναδικό και πρωτεύοντα στόχο την τόνωση της εγχώριας ζήτησης ενώ ταυτόχρονα ο όποιος παραγωγικός ιστός της χώρας αφέθηκε στην τύχη του. Σίγουρα έγιναν πολλά αναγκαία έργα υποδομής, όμως αυτά από μόνα τους δεν αρκούν. Τα έργα υποδομής αποτελούν ικανή και αναγκαία συνθήκη για την οικονομική ανάπτυξη όμως από μόνα τους δεν δίνουν μακροπρόθεσμη ανάπτυξη στην οικονομία. Χρειάζονται και δράσεις ενίσχυσης της παραγωγικότητας της χώρας. Κλασσικό παράδειγμα εδώ, οι Ολυμπιακές υποδομές της χώρας οι οποίες στοίχισαν πακτωλό (δανεικών) χρημάτων και μετά αφέθηκαν στην τύχη τους.

Επιπλέον ξοδεύτηκαν δανεικά προκειμένου να αυξηθεί δραματικά το μέγεθος του δημοσίου τομέα χωρίς ταυτόχρονα να υπάρχουν ασφαλιστικές δικλείδες ως προς την παραγωγικότητα της εργασίας αυτών που απασχολούνται εκεί. Δημιουργήθηκε μια τεχνητή αίσθηση ευημερίας, ότι δουλεύοντας λίγο μπορούμε να απολαύσουμε ένα ευρωπαϊκό επίπεδο ζωής. Όταν τα περιθώρια δανεισμού της εθνικής οικονομίας έφτασαν στα όρια τους και αφού οι ανελαστικές δαπάνες του προϋπολογισμού για τόκους και δαπάνες μισθοδοσίας έφθασαν στο ταβάνι, τότε μπήκαμε και στο κόλπο της πλήρους απελευθέρωσης της καταναλωτικής και επιχειρηματικής πίστης των εμπορικών τραπεζών. Στήθηκε αρχές του 2000 ένα τεράστιο πανηγύρι όπου όλοι ήταν ευτυχισμένοι!

- Οι τράπεζες γιατί μοίραζαν δάνεια σε όποιον μιλούσε ελληνικά και εμφάνιζαν διαρκώς αυξανόμενα κέρδη,

- Το ελληνικό δημόσιο γιατί έδωσε επιτυχώς τη σκυτάλη τροφοδότησης της εγχώριας ζήτησης στις εμπορικές τράπεζες, ενώ αύξανε και τα φορολογικά του έσοδα και επιπλέον εμφανιζόταν και μια τεχνητή οικονομική αύξηση 4-5%

- Τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις γιατί πίστεψαν ότι ανακάλυψαν το El Dorado του εύκολου χρήματος.

Μόνο που το πανηγύρι είχε ημερομηνία λήξης. Γιατί ο δανεισμός του δημοσίου, των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων έφθασε στα όρια του χωρίς να έχει αυξηθεί καθόλου η παραγωγική δυνατότητα της χώρας. Δανειζόμαστε ουσιαστικά όλοι για να εισάγουμε την πλειονότητα των αγαθών που καταναλώνουμε, δανειζόμαστε για να πληρώσουμε μισθούς που δεν αντιστοιχούν στην παραγωγικότητα της εργασίας. Η ανάπτυξη της οικονομίας ήταν πλασματική γιατί οφειλόταν κυρίως σε έντονη οικοδομική δραστηριότητα (προϊόν δανεισμού) και σε αύξηση εισαγωγής αγαθών ( = εκτίναξη εμπορικού ελλείμματος σε επίπεδα ρεκόρ με ταυτόχρονη αύξηση δανεισμού), δηλαδή οικονομική ανάπτυξη μέσω της υπεραξίας που παράγεται από τον κύκλο των εισαγομένων αγαθών. Σε όλα αυτά προσθέστε και την απουσία αποτελεσματικού μηχανογραφικού συστήματος η οποία σε συνδυασμό με τον κυκεώνα κανονισμών και νόμων που διέπουν το οικονομικό κύκλωμα οδηγούν στη διαφθορά και την παραοικονομία.

Όσο η οικονομία φαινομενικά κάλπαζε απολαμβάνοντας τα δανεικά και τα ευρώ-πακέτα, όλα ήταν ρόδινα και ιδανικά. Και αντί οι κυβερνήσεις να συμμαζέψουν τις δαπάνες και τα ελλείμματα στη φάση της ανόδου, τα αύξαναν ποντάροντας στην αέναη ανάπτυξη της οικονομίας στο 4-5% με δανεικά. Η οικονομική κρίση το μόνο που έκανε ήταν να φέρει στην επιφάνεια όλη αυτή τη δυσωδία που όλες ανεξαιρέτως οι κυβερνήσεις έκρυβαν επιμελώς κάτω από το χαλί με τη λογική ότι «και γιατί να πάρω εγώ επώδυνα μέτρα? Ας τα πάρει ο επόμενος! Εγώ θα δανειστώ για να βγάλω το σήμερα και για το αύριο ας φροντίσει ο επόμενος!»

Όλα τα παραπάνω συνδυάστηκαν και με υπερθέρμανση της οικονομίας που οδήγησε σε έναν ξέφραγο πληθωρισμό. Αφού μπήκε τόσος δανεικός αέρας στο σύστημα ήταν λογικό οι τιμές να πάρουν την ανηφόρα και να αυξήσουν ακόμα περισσότερο την ανισορροπία παραγωγικότητας – αμοιβής της εργασίας. Οι τιμές προσέγγισαν ταχύτατα τον μέσο όρο της Ευρωζώνης αλλά η παραγωγικότητα παρέμεινε καθηλωμένη χαμηλά.

Κάπως έτσι φθάσαμε εδώ που φθάσαμε. Και επειδή οι διαπιστώσεις δε λύνουν το πρόβλημα πρέπει πάσει θυσία να αποφευχθεί η προδιαγραφόμενη πορεία της οικονομίας μας  προς μια παρατεταμένη περίοδος αποπληθωρισμού. Το δημόσιο θα πρέπει σταδιακά να περικόψει τις δαπάνες του και ταυτόχρονα, να συνδέσει τις μισθολογικές του δαπάνες με την παραγωγικότητα των εργαζομένων που απασχολεί. Η μείωση των μισθολογικών δαπανών του δημοσίου που σήμερα απορροφούν ένα σεβαστό κομμάτι της πίτας θα επιτρέψει είτε τη μείωση του δανεισμού, είτε τη χρήση του σαν εργαλείο ανάπτυξης (αν και τα περιθώρια για τη δεύτερη περίπτωση έχουν στενέψει ασφυκτικά). Ενδεχόμενη περικοπή των δαπανών του δημοσίου, ίσως επιτρέψει την αποπληρώμη του τεράστιου χρέους του δημοσίου προς τρίτους, που σήμερα αντιστοιχεί στο 4,5% του ΑΕΠ της χώρας (περίπου 11 δις ευρώ) και αυτόματα αυτό θα αναζωογονήσει την αγορά.  Παράλληλα πρέπει να καταβληθεί κάθε προσπάθεια να στραφούν πόροι προς τομείς που αποδεδειγμένα μπορούν να προσφέρουν στην οικονομική ανάπτυξη (έρευνα και τεχνολογία, υπηρεσίες παιδείας, υπηρεσίες υγείας, τραπεζικές υπηρεσίες, τουρισμός υψηλής ποιότητας, τηλεπικοινωνίες, παραγωγή κηπευτικών υψηλής ποιότητας, μεταποίηση αγροτικών προϊόντων κ.α). 

Δυστυχώς όμως, διαπιστώνεται ότι για άλλη μια φορά οι εξαγγελείες του εν δυνάμει κόμματος εξουσίας στερούνται λογικής και οικονομικής πραγματικότητας. Πέρα από τα όσα φεδρά ακούγονται περί κρατικοποιήσεων και τα οποία αποτελούν προεκλογικά πυροτεχνήματα, πέρα από τις αοριστολογίες περί πράσινης ανάπτυξης, αυτό που δεν ακούγεται είναι με ποιές συγκεκριμένες δράσεις θα περισταλούν οι μη παραγωγικές δημόσιες δαπάνες. Ή αν θέλετε, πως θα αποκτήσει αξία το δημόσιο χρήμα και με ποιόν τρόπο θα οδηγηθεί σε αναπτυξιακές δράσεις. Οι προβλέψεις πάντως δεν είναι ευοίωνες και η Ευρωπαική Επιτροπή μας περιμένει στη γωνία.  Και επαναλαμβάνω ότι δεν είναι τόσο τα νούμερα που ανησυχούν την επιτροπή (υπάρχουν και άλλες χώρες με χειρότερα δημόσια οικονομικά) όσο η πλήρης έλλειψη αξιοπιστίας της χώρας μας, πράγμα που θα αναγκάσει την επιτροπή να είναι ιδιαίτερα σκληρή με τη νέα κυβέρνηση. Αν παρθούν σκληρά μέτρα δημοσιονομικής προσαρμογής η χώρα αναγκαστικά θα εισέλθει σε μια φάση στασιμότητας ως προς την ανάπτυξη, όπου ο πληθωρισμός θα κινείται σε πολύ χαμηλά επίπεδα κοντά στο μηδέν και όπου η μείωση της ζήτησης θα οδηγήσει σε πτώση των τιμών. Σταδιακά (και με την προϋπόθεση ότι η παραγωγικότητα της εργασίας θα αυξηθεί) το εισόδημα θα αποκτήσει και πάλι αξία, οπότε θα αναθερμανθεί και πάλι η εγχώρια ζήτηση. 

Καλώς ή κακώς, το υπάρχον μοντέλο ανάπτυξης που η χώρα χρησιμοποίησε μετά τη μεταπολίτευση μας αφήνει κάπου εδώ. Ήρθε η ώρα να παρθούν σκληρές αποφάσεις για την εξυγίανση της οικονομίας μας. Όσο αναβάλλονται οι αποφάσεις τόσο σκληρότερες και πιο οδυνηρές θα είναι.  Αν τις αναβάλουμε για το μέλλον τότε πολύ φοβάμαι ότι θα υπάρξει πάλι ένας Τρικούπης που πει το «δυστυχώς επτωχεύσαμεν»

Πληροφορική και Ελληνικό Δημόσιο

Διαβάστε αυτό το εκπληκτικό άρθρο του κυρίου Θεόδωρου Ι. Ζιάκα ο οποίος είναι προϊστάμενος της Διεύθυνσης Πληροφορικών Συστημάτων του Γενικού Λογιστηρίου του κράτους

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economy_2_20/09/2009_330053

Το πρωτότυπο από την εφημερίδα είναι παρακάτω:

Πέρι Φοροδιαφυγής

Ακούγονται καθημερινά εξαγγελίες για την πάταξη της φοροδιαφυγής, για τον πόλεμο κατά της φοροδιαφυγής, για το ανελέητο κυνήγι των φοροφυγάδων, κλπ κλπ κλπ. Από την άλλη ακούγεται ότι οι εφορίες είναι εστίες διαφθοράς, ότι αγοράζονται θέσεις, οι ξαφνικοί έλεγχοι είναι προς πώληση, οι νόμοι είναι επίτηδες ασαφείς για να ευνοούν παραθυράκια και άλλα τέτοια χαριτωμένα.

Fundamentally υπάρχουν δύο βασικά κίνητρα για να κάνουν οι άνθρωποι τη δουλειά τους. Το ένα είναι ο βούρδουλας (δηλαδή ο φόβος) και το άλλο είναι τα χρήματα (δηλαδή η απληστία). Σίγουρα υπάρχουν και άλλα όπως η δόξα και η ευσυνειδησία αλλά σε ότι έχει να κάνει με τι συλλογή χρημάτων πιστεύω ότι τα δύο πρώτα μας καλύπτουν.

Ως προς τα φορολογικά το σύστημα βούρδουλα αντιπροσωπεύεται από το Οθωμανικό φορολογικό σύστημα. Διορίζω τοπικούς έφορους τους οποίους τους καθιστώ υπεύθυνους να συλλέξουν ένα χ ποσό. Αν δεν το συλλέξουν τους κόβω το κεφάλι. Οι έφοροι με τη σειρά τους τρομοκρατούν τον πληθυσμό προκειμένου να πιάσουν το target αλλά και να τσεπώσουν και κάτι. Επιβάλλεται κεφαλικός φόρος αγνώστου ποσοστού και αφού έχει παρέλθει το οικονομικό έτος. Για παράδειγμα, κανονικά πρέπει να σου πάρω το 10% της βεβαιωμένης παραγωγής σου. Αν δεν το έχεις σου καίω το χωράφι και τις κόρες σου τις στέλνω στο χαρέμι του πασά μη τυχόν και γλυτώσω το κεφάλι μου. Εναλλακτικά αντί να σου πάρω το 10% σου παίρνω το 20% γιατί έτσι μου γουστάρει ή γιατί έχω κάψει τόσα χωράφια την προηγούμενη σεζόν που από κάπου πρέπει να τα βγάλω. Έτσι καταστρέφω σιγά – σιγά τη φορολογική βάση και αυξάνω τη διαφθορά γιατί α) οι φορολογούμενοι βρίσκουν 1000 τρόπους να γλυτώσουν/επιβιώσουν και β) οι έφοροι λαδώνονται/εξαγοράζονται/δηλώνουν ακριβώς τα προβλεπόμενα και τα υπόλοιπα στην τσέπη. Ιστορικά, η Οθωμανική αυτοκρατορία εισήλθε σε παρακμή όταν σταμάτησε η επέκταση της μέσω κατακτητικών πολέμων. Το σύστημα φόρων ήταν έτσι δομημένο που κατέστρεφε φορολογικά σε μικρό χρονικό διάστημα όλες τις νέες κτήσεις.

Σας θυμίζει κάτι? Όχι? Ελληνικό φορολογικό σύστημα μήπως? Βρίσκω τους φοροκλέφτες τους βάζω υπέρογκα ανείσπρακτα πρόστιμα, αλλά αφήνω τα μεγαλολαμόγια ελεύθερα να με λαδώνουν. Βάζω έκτακτες εισφορές εκ των υστέρων. Καταστρέφω τη φορολογική εμπιστοσύνη και συνείδηση των πολιτών. Οι φόροι αυξάνουν σαν ποσοστά και πέφτουν επί όσων δεν μπορούν να κρυφτούν. Τα πρόστιμα μεγαλώνουν όλο και περισσότερο. Η φορολογική βάση καταρρέει μέσα στη διαφθορά. End of story.

Ας δούμε όμως τι έκανε η Ρώμη. Λέει η Ρώμη:

Εγώ δεν θέλω να έχω έναν στρατό γραφειοκρατών για να συλλέγουν φόρους και να αποτελούν εστία διαφθοράς. Εγώ θέλω ένα στρατό λεγεωνάριους FOR THE GLORY OF ROME!! Τι κάνω με τα έσοδα? Τα αφήνω στην ιδιωτική πρωτοβουλία εκμεταλλευόμενος την ανθρώπινη απληστία. Κάθε χρόνο η Ρώμη δημοπρατούσε τις θέσεις των εφόρων στις κατά τόπους επαρχίες της. Αφού εισέπραττε την αμοιβή της δημοπρασίας έλεγε στον κάθε έφορο το target του. Ότι εισέπραττε ο έφορος πέρα από το target στην τσέπη του. Για να μην γίνεται πλιάτσικο, έθετε αυστηρά τους όρους του παιχνιδιού, δηλαδή το τι φόρους επιτρέπεται να εισπραχθούν και σε τι ποσοστό (φόρος επί της γεωργικής παραγωγής, τελωνεία, διόδια, φόρος αλατιού κλπ). Αν κάποιος έφορος ήταν υπερβολικά λαίμαργος τότε σταδιακά θα κατέστρεφε την φορολογική βάση (βλέπε Οθωμανικό μοντέλο) της επαρχίας και η Ρώμη για τιμωρία πολύ απλά δεν θα τον ξαναέβαζε στις δημοπρασίες. Και αυτό για άπληστους ανθρώπους (όταν τους απομακρύνεις από το μέλι) είναι χειρότερο και από το θάνατο. Άρα υπήρχε μια άτυπη συνεννόηση μεταξύ Ρώμης και εν δυνάμει εφόρων για να συγκρατείται η απληστία σε λογικά επίπεδα. Σου λέει "φάε...αλλά μην πρηστείς και από το πολύ φαί". Η Ρώμη λοιπόν είχε μια σταθερή ροή εσόδων για να κάνει τους πολέμους της, είχε χαμηλά επίπεδα διαφθοράς (αναλογικά με το μέγεθος της), μικρή σχετικά γραφειοκρατία να ασχολείται με τη συλλογή εσόδων και πολύ αποτελεσματική συλλογή φόρων.

Σκεφθείτε το ξανά:

- Η Ρώμη κέρδιζε από σταθερή ροή εσόδων ενώ εκμεταλλευόταν μια κάστα ανθρώπων που ειδικεύονται στην απληστία προς όφελος της (win win situation). Είχε χαμηλή γραφειοκρατία (optimal manpower use), χαμηλή διαφθορά και προβλεψιμότητα εσόδων.

- Οι άπληστοι εν δυνάμει εφοριακοί κέρδιζαν και αυτοί με σταθερό τρόπο, ενώ υπήρχε και ένα τέλειο δαρβινικό σύστημα σε λειτουργία: το σύστημα απέβαλε από μόνο του τους υπερβολικά άπληστους και τους ανίκανους στη συλλογή εσόδων.

- Ακόμα και ο απλός λαός κέρδιζε από το παραπάνω δαρβινικό σύστημα, γιατί υπήρχε ένα σταθερό φορολογικό σύστημα, προβλέψιμο, χωρίς συχνές αλλαγές και χωρίς εντυπωσιακές αναταράξεις.

Φυσικά η Ρώμη για backup διέθετε και ένα άριστο σύστημα αυτοκρατορικών επιθεωρητών για να θυμίζει στους πάντες ότι το χέρι του νόμου είναι μακρύ και πηγάζει από τη δύναμη των όπλων. Τα πράγματα για τη Ρώμη στράβωσαν φορολογικά όταν οι αυτοκράτορες επέτρεψαν την υπερβολική συγκέντρωση γης στα χέρια λίγων (λατιφούντια) οι οποίοι με την ισχύ τους απέφευγαν τους φόρους. Μετέτρεψε δηλαδή το αυτοκρατορικό της σύστημα σε φεουδαρχικό και έτσι επήλθε η πτώση.

Η ιστορία διδάσκει πολλά πράγματα. Όσοι δεν μπορούν να τα δουν οδηγούνται σε συνεχή λάθη. Και η ιστορία όταν επαναλαμβάνεται, επαναλαμβάνεται ως φάρσα.

Εκτίναξη Δημοσιονομικού Ελλείματος

Ένα ενδιαφέρον άρθρο μπορείτε να το αναζητήσετε εδω

http://www.naftemporiki.gr/news/static/09/09/19/1716991.htm

http://www.capital.gr/News.asp?id=816698