Ο καπετάνιος του κρουαζιερόπλοιου

Σε ένα μεγάλο κρουαζιερόπλοιο ο καπετάνιος βγάζει ανακοίνωση:

-         «Κύριες και κύριοι καλησπέρα σας. Είμαι ο καπετάνιος και έχω να σας πω ένα καλό και ένα κακό νέο. Ποιο θέλετε να ακούσετε πρώτο;»

-         «Το καλό νέο»

-         «Τα καλά νέα είναι ότι πάμε για 14 όσκαρ...»

Παρατηρούμε τις τελευταίες μέρες κάποια ανησυχητικά νέα να κάνουν την εμφάνιση τους. Λέγεται και γράφεται ότι υπάρχει σημαντική υστέρηση εσόδων σε σχέση με όσα προβλέπει το πρόγραμμα σταθερότητας και το μνημόνιο που υπογράψαμε με τους δανειστές μας. Υπάρχει τρύπα στα έσοδα της τάξεως του 1 δις ευρώ, ενώ και στο μέτωπο των δαπανών, παρότι έχουν παγώσει πολλά, το μέλλον δεν προμηνύεται ευοίωνο. Αφήνοντας στην άκρη το αν είναι αληθινή ή όχι αυτή η εικόνα, δεν θέλει και πολύ μυαλό για να κατανοήσει κανείς ότι η αύξηση φόρων εν μέσω ύφεσης οδηγεί σε μείωση εσόδων και όχι σε αύξηση της.  Επιπλέον, κατά τα οικονομικά ειωθότα, στο τελευταίο τρίμηνο του έτους τελειώνουν τα χρήματα της τακτικής επιχορήγησης σε ΝΠΔΔ, Νοσοκομεία, Ασφαλιστικά Ταμεία, ΟΤΑ κ.α και όλοι τρέχουν με απλωμένο το χέρι στον δημόσιο κορβανά. Μόνο που αυτή τη φορά δεν υπάρχει τίποτα μέσα. Το πραγματικό πρόβλημα αναμένεται να κάνει την εμφάνιση του από το Σεπτέμβριο και μετά όταν η κυβέρνηση θα υποχρεωθεί από τους δανειστές μας να λάβει εκ νέου μέτρα περιστολής δαπανών και αύξησης εσόδων.

Δυστυχώς και η τωρινή κυβέρνηση αποδεικνύεται πολύ κατώτερη των περιστάσεων. Αντί να τρέχουν με χίλια κάθε μέρα προκειμένου να δώσουν έναν αναπτυξιακό τόνο, μια ελπίδα έστω, τους παρατηρούμε με απόγνωση να αναλώνονται σε μικροπολιτικά παίγνια σκοπιμοτήτων. Η περίφημη απελευθέρωση της κρουαζιέρας έπρεπε να περάσουν 7 μήνες για να μην γίνει τελικά. Κρίσιμες επενδύσεις σκαλώνουν στα γρανάζια της ανίκανης γραφειοκρατίας. Το ΕΣΠΑ και οι περί αυτό εξαγγελίες βαλτώνουν καθημερινά στα συρτάρια των περιφερειών και των υπουργείων. Η απελευθέρωση των μεταφορών κατέληξε σε φάρσα. Σε όλα τα μέτωπα της ανάπτυξης κάνουμε ένα βήμα μπρος και δύο πίσω. Έτσι όμως οδηγούμαστε με μαθηματική ακρίβεια στην καταστροφή.

Το ΔΝΤ και το ευρωπαϊκό πακέτο στήριξης δεν είναι εδώ για να μας χαϊδέψουν τα αυτιά, ούτε για να μείνουν στη χώρα μας επ’ άπειρον. Μετά το 2012 θα μας αποχαιρετήσουν και θα μας αφήσουν να επιπλεύσουμε. Τους είναι αδιάφορο το πώς θα το καταφέρουμε αυτό. Το μόνο που τους απασχολεί είναι η εξασφάλιση των δανεικών τους. Το ΔΝΤ από ιδρύσεως του έχει σαν στόχο να αποκαθιστά πρωτίστως προβλήματα ισοζυγίου πληρωμών στις χώρες όπου επεμβαίνει και δευτερευόντως προβλήματα χρέους. Η Ελλάδα, όλα αυτά τα χρόνια, είχε εισαγωγές κατά πολύ μεγαλύτερες  από τις εξαγωγές της  (έλλειμμα εμπορικού ισοζυγίου) και όλο αυτό το έλλειμμα το τροφοδοτούσε με δανεικά (δημοσιονομικό έλλειμμα). Επειδή δεν έχουμε εθνικό νόμισμα να υποτιμήσουμε προκειμένου να ισοσκελίσουμε τους λογαριασμούς μας και έτσι να αρχίσουμε σίγα σιγά να τακτοποιούμε το χρέος μας (με διακανονισμό ως προς τους δανειστές μας), θα πρέπει να προβούμε σε εσωτερική υποτίμηση – αποπληθωρισμό, δηλαδή θα πρέπει να μειωθεί τόσο η αγοραστική μας δύναμη προκειμένου να σταματήσουμε να καταναλώνουμε τόσα πολλά εισαγόμενα προϊόντα. Θυμάστε τις παλιές καλές εποχές, όπου το αυτοκίνητο ήταν σύμβολο κύρους και που το κρατούσε ο κόσμος 15 και 20 χρόνια πριν το αλλάξει? Θυμάστε τις εποχές όπου η αγορά ψυγείου και τηλεόρασης απαιτούσε προγραμματισμό μηνών για να γίνει? Εκεί θα οδηγηθούμε σταδιακά, προκείμενου η οικονομία μας να γίνει βιώσιμη (solvent) μακροπρόθεσμα. Βασικός κανόνας της οικονομίας είναι ότι τα δανεικά, με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο, πάντα επιστρέφονται. Όταν δεν έχεις φροντίσει για το πώς θα γίνει η αποπληρωμή των δανεικών πάντα βρίσκεσαι προ δυσάρεστων εκπλήξεων. Δεν υπάρχουν μαγικές συνταγές στην περίπτωση μας, απλά τα νούμερα δεν βγαίνουν.  

Το Λατινοαμερικάνικο όνειρο της Ελλάδας

Παρατηρούμε τις τελευταίες μέρες να πραγματοποιείται μια διελκυστίνδα μεταξύ του «κακού» ΔΝΤ και του «καλού» υπουργείου Εργασίας ως προς το τι μέλει γενέσθαι σχετικά με τα εργασιακά/ασφαλιστικά θέματα στη χώρα. Φυσικά η διελκυστίνδα αυτή δεν είναι παρά ένα επικοινωνιακό τέχνασμα του κύριου Λοβέρδου για να επιδείξει πόσο αγέρωχα αντιστέκεται στις επιταγές του εωσφόρου που ακούει στο όνομα ΔΝΤ. Πέρα όμως από αυτό το περιστατικό, θα πρέπει να δούμε βαθύτερα τι ακριβώς προσδοκούμε από την αναγκαστική συμμετοχή του ΔΝΤ στα κοινά της χώρας μας και που ακριβώς θέλουμε να πάμε το καράβι. Ιστορικά, οι επεμβάσεις του ΔΝΤ έρχονται να διασώσουν την παρτίδα κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή επιβάλλοντας μέτρα τα οποία τις περισσότερες φορές δεν είναι οικονομικά βέλτιστα. Όταν όμως κρέμεσαι με το ένα χέρι από τον γκρεμό δεν έχεις την πολυτέλεια να διαλογισθείς για το αν τα μέτρα είναι τέλεια ή όχι. Στις λίγες πραγματικά εξυγιαντικές και επιτυχημένες παρεμβάσεις του ΔΝΤ ανά τον κόσμο, συγκαταλέγονται εκείνες στις οποίες οι αλλαγές του ΔΝΤ συμπαρέσυραν μεγάλο μέρος του παλαιού πολιτικού συστήματος φέρνοντας έτσι έναν απαραίτητο αέρα αλλαγής ανανεώνοντας το σκηνικό. Από την άλλη, στις χώρες όπου το ΔΝΤ δαιμονοποιήθηκε και χρησιμοποιήθηκε επικοινωνιακά σαν μπαμπούλας, ελάχιστα πράγματα άλλαξαν στο πολιτικό σκηνικό ενώ μετά την απόσυρση του ταμείου, τα πράγματα εξελίχθηκαν χειρότερα από πριν. 

Και μιας και μιλήσαμε για το Λατινοαμερικάνικο όνειρο της Ελλάδας, ας πάρουμε δύο παραδείγματα από την ήπειρο αυτή. Η μια είναι η περίπτωση της Αργεντινής και η άλλη της Βραζιλίας. Και στις δύο αυτές χώρες επεβλήθησαν μέτρα «μπαλτάς» πανομοιότυπα με αυτά που καλούμαστε να λάβουμε εμείς. Η διαφορά είναι ότι στη μεν Βραζιλία ανανεώθηκε το πολιτικό σκηνικό με την επικράτηση του σοσιαλιστή Ινάσιο ντα Λούλα ο οποίος άδραξε την ευκαιρία και μετέτρεψε τη χώρα του από μια προβληματική τριτοκοσμική χώρα σε δυναμικό παγκόσμιο παίκτη. Από την άλλη υπάρχει η Αργεντινή όπου και εκεί τα μέτρα του ΔΝΤ έφεραν μεγάλες αναταραχές και φτώχεια αλλά μέσα από τη λογική «για όλα φταίει το ΔΝΤ», ελάχιστα άλλαξαν στο σαθρό πολιτικό κατεστημένο. Το αποτέλεσμα ήταν, στη μεν Βραζιλία να σημειωθεί μια γενική αύξηση της ευημερίας όλου του πληθυσμού, στη δε Αργεντινή οι φτωχοί απλά έγιναν φτωχότεροι και η γενικότερη μιζέρια παρέμεινε. Αλλά και στη γειτονία μας, η επέμβαση του ΔΝΤ στην Τουρκία χρησιμοποιήθηκε από τον Ταγίπ Ερντογάν για να σαρωθεί το παλαιό πολιτικό κατεστημένο και να ανανεωθεί η εικόνα της Τουρκίας προς τα έξω. Φυσικά τα πράγματα δεν είναι πάντα άσπρο ή μαύρο και η αλήθεια σε όλα τα παραδείγματα είναι κάπου στη μέση. Και είναι αυτονόητο ότι οι παρεμβάσεις του ΔΝΤ δεν είναι πάντα αμερόληπτες και μη κατευθυνόμενες από τα συμφέροντα των δανειστών. Όμως, αυτό που θα πρέπει να αναγνωρίσουμε είναι ότι το ΔΝΤ επιβάλει μέτρα σκληρά, ηπιότερες μορφές των οποίων (και άρα οικονομικά πολύ πιο ωφέλιμές) θα έπρεπε να είχαν λάβει οι κυβερνήσεις των κρατών στα οποία επεμβαίνει. Είναι κοινή λογική να συνδέσεις την παραγωγικότητα της εργασίας με το μισθολογικό κόστος. Είναι κοινή λογική να έχεις ένα υγιές ασφαλιστικό σύστημα. Είναι κοινή λογική να τηρείς τις δαπάνες σου βάσει κωδικών και διπλογραφικών λογιστικών στοιχείων. Είναι κοινή λογική να μην παραποιείς τα στατιστικά σου στοιχεία. Είναι λογικό αυτά να στα επιβάλλουν με το στανιό παγκόσμιοι οργανισμοί; Αν συμβαίνει αυτό σημαίνει ότι κάπου, κάποιο λάθος έγινε και είναι ευκαιρία και να διορθωθεί το λάθος και να πάνε σπίτια τους οι υπεύθυνοι (για να μην πω να πάνε κάπου με θέα τα σίδερα).

Αντί όμως να παραδεχθούμε τα όποια σφάλματα μας έφεραν στο χείλος της αβύσσου, ψάχνουμε απελπισμένα θεωρίες συνομωσίας και υπεκφυγές, σαν μικρά παιδιά που προσπαθούν να δικαιολογηθούν για κάποια σκανδαλιά (και ουχί σκάνδαλα). Παρατηρούμε στο κυβερνητικό στρατόπεδο μια σπουδή να παρουσιαστεί σαν φταίχτης των πάντων το ταμείο, λες και τα προβλήματα της χώρας προέκυψαν από παρθενογένεση, λες και δεν κυβέρνησαν τα δύο κόμματα εξουσίας αυτή τη χώρα για τόσες δεκαετίες. Παρατηρούμε μια στείρα αντιπαράθεση που μυρίζει χειρότερα και από χαλασμένο κρέας, βλέπουμε μια χιλιοπαιγμένη εκδοχή της «κάθαρσης» του 89 να ξανακάνει την εμφάνιση της. Βλέπουμε υπουργούς να κωλυσιεργούν χαρακτηριστικά στην εφαρμογή αναγκαίων μέτρων ανάπτυξης (άρση καμποτάζ, απελευθέρωση κλειστών επαγγελμάτων, άνοιγμα αγορών κ.α) ακόμα και τώρα σκεπτόμενοι πως θα ικανοποιήσουν συντεχνιακά αιτήματα. Βλέπουμε τον κύριο Λοβέρδο σχεδόν κωμικά να παζαρεύει για το έτος εφαρμογής των όποιων μέτρων, για το αν αυτά θα ισχύσουν από το 2015 ή το 2018, για να μπορεί να κορδωθεί μετά ότι «κατόπιν ενεργειών μου» μπορείτε να ζήσετε άλλα τρία χρόνια τη νιρβάνα σας και δεν θα είμαι εγώ αυτός που θα σας βγάλω από την πλάνη. Βλέπουμε κατάπτυστες μικροπολιτικές και τοπικιστικές παρεμβάσεις από τον ίδιο τον πρόεδρο της Βουλής που με κυνικό τρόπο υπερασπίστηκε τα μικροσυμφέροντα της βουλευτικής του περιοχής καθώς και αυτά του προσωπικού του φέουδου (υπάλληλοι της Βουλής). Βλέπουμε καθημερινά τον κύριο Σαμαρά να αρνείται τα πάντα για την διακυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, σαν να μην ήταν ο ίδιος υπουργός της κυβέρνησης της, σαν να μην ήξερε τίποτα ο ίδιος. Βλέπουμε όλους μα όλους τους πολιτικούς να εξακολουθούν να κυλιούνται όπως τα γουρούνια στην ταΐστρα τους, προσπαθώντας με κάθε τρόπο να φάνε όσο μπορούν, προσπαθώντας με κάθε τρόπο να ζήσουν όπως ζούσαν και πριν. Και αν παρ’ ελπίδα βρεθεί και κανένα κορόιδο να πιαστεί με το χέρι στο μέλι (βλέπε Μαντέλης) όλοι «σοκάρονται» και μετά ποιούν τη νήσσα. Αλλά όμως το επίπεδο των κυβερνώντων μας, αντικατοπτρίζει το επίπεδο του λαού μας, είναι σαν να ρίχνουμε μια ματιά στον καθρέπτη. Μας αρέσει αυτό που βλέπουμε;    

Cui Bono?

Με τα χθεσινά αποκρουστικά γεγονότα ακόμα φρέσκα στη μνήμη μας, είναι πιο επίκαιρη από ποτέ η λατινική φράση του τίτλου που μεταφράζεται ως «σε ποιόν τα οφέλη» (to whom the profit) από αυτή την κατάσταση; Ποιοί επενδύουν και τι προσδοκούν να κερδίσουν από τέτοιες καταστάσεις; Το μόνο σίγουρο είναι ότι όποιοι επένδυσαν και προσδοκούσαν σε τέτοια γεγονότα πέτυχαν το σκοπό τους. Κατόρθωσαν να αμαυρώσουν τη διαμαρτυρία του κόσμου και να την μετατρέψουν σε μια εικόνα αναρχίας και διάλυσης προς τα έξω. Πέτυχαν πολλά πράγματα χθες όσοι ενθάρρυναν και αποζήτησαν τέτοιες καταστάσεις. Πέτυχαν να σκοτώσουν τρεις νέους, αθώους ανθρώπους οι οποίοι έκαναν το λάθος να πάνε στη δουλειά τους, έκαναν το μέγα σφάλμα να εργάζονται σε ένα «όργανο του σατανά» όπως είναι οι τράπεζες. Πέτυχαν να αλλάξουν το κέντρο της προσοχής από την οικονομία στην αναρχία και τη διάλυση. Τέλος, πέτυχαν να βάλουν ένα ακόμα καρφί (το τελευταίο άραγε;) στο φέρετρο της δημοκρατίας μας.

Το μόνο που θα προσθέσω είναι ότι οι χειρότεροι καταπιεστές στην ανθρώπινη ιστορία, αυτοί που άφησαν ανεξίτηλο το σημάδι τους στην ανθρωπότητα, ήταν δημοκρατικά εκλεγμένοι ή ενεργούσαν εν ονόματι «του λαϊκού συμφέροντος» και όλοι τους ξεπήδησαν μέσα από καταστάσεις σαν τις χθεσινές. Να θυμίσω μερικούς:

Μουσολίνι: εκμεταλλεύτηκε τη λαϊκή αναταραχή και δυσφορία μετά τα δεινά του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, πάτησε και εξέθρεψε τη σύγκρουση με τους κομμουνιστές και πέτυχε τη «δημοκρατική» εκλογή του. Λίγα χρόνια αργότερα επέβαλε απολυταρχικό καθεστώς με την ανοχή της πλειοψηφίας που αποζητούσε ησυχία και σταθερότητα.

 Αδόλφος Χίτλερ:  Μέγας δημαγωγός, εκμεταλλεύτηκε την οικονομική καταστροφή της μεσαίας τάξης στη Γερμανία λόγω και της οικονομικής κρίσης του 1929. Επένδυσε στη σύγκρουση των άκρων (εθνικοσοσιαλισμός – κομμουνισμός) και μέσα από την παρακμή της δημοκρατίας, κατόρθωσε να αποσπάσει 34% του εκλογικού σώματος. Η συνέχεια είναι γνωστή.

 Ιωσήφ Στάλιν:  Εκμεταλλεύτηκε την ασθένεια του Λένιν και εφαρμόζοντας πρακτικές που θα ζήλευε και ο Μακιαβέλι,  ανήλθε στην εξουσία. Εκεί διατηρήθηκε για σχεδόν 30 χρόνια και στο όνομα πάντα της «λαϊκής εξουσίας», θανάτωσε εκατομμύρια κόσμου στα στρατόπεδα «εργασίας», εξόρισε και ξερίζωσε χιλιάδες και πέτυχε ο κόσμος να φοβάται ακόμα και τη σκιά του. Επί των ημερών του (πάντα στο όνομα της «λαϊκής εξουσίας») το 1/3 των πολιτών κατασκόπευε τα άλλα 2/3. 

 Ιακωβίνοι, Γαλλική Επανάσταση: στο όνομα της «δημοκρατίας» και της «αγνότητας» (Republic of Virtue) πέρασαν χιλιάδες ανθρώπους θεωρούμενους ως εχθρούς της δημοκρατίας από την γκιλοτίνα σε μια περίοδο η οποία έχει μείνει στην ιστορία ως «η βασιλεία του τρόμου» (Reign of Terror). Τελικά, το κίνημα αυτό κατέρρευσε εκ των έσω όταν πρυτάνευσαν λογικότερες φωνές και η περίοδος του τρόμου έληξε με τον αποκεφαλισμό του Ροβεσπιέρου, αρχηγού των Ιακωβίνων.

Τα παραδείγματα πολλά και διάσπαρτα στην ανθρώπινη ιστορία. Μην ψάχνετε για το χέρι που πέταξε τη μολότοφ. Ψάξτε αυτούς που όπλισαν το χέρι, που εξέθρεψαν και ενθάρρυναν τη βία, που συστηματικά ψαρεύουν σε θολά νερά. Δείτε το ακόλουθο link http://en.wikipedia.org/wiki/Milgram_Experiment που εξηγεί πως κατά τα άλλα φυσιολογικοί άνθρωποι μπορούν να κάνουν τα χειρότερα πράγματα αν έχουν την αίσθηση ότι αυτό που κάνουν θεωρείται αποδεκτό ή έχουν εντολή από ανώτερη αρχή που θεωρούν νόμιμη. Τα συμπεράσματα δικά σας.

Ενδιαφέροντα links:

http://en.wikipedia.org/wiki/Animal_Farm

http://en.wikipedia.org/wiki/Weimar_Republic

http://en.wikipedia.org/wiki/March_on_Rome

http://en.wikipedia.org/wiki/Reign_of_Terror

http://en.wikipedia.org/wiki/Stalin

Η πτώση της δημοκρατίας

Η σήψη της δημοκρατίας και η μαυρίλα που κάποιοι καλλιεργούν οδηγούν στα άκρα. Και αυτά ξέρουμε πολύ καλά ποιά είναι....

Nuclear Winter

Την εποχή του ψυχρού πολέμου είχε αναπτυχθεί η έννοια του πυρηνικού χειμώνα. Η κρατούσα θεωρία έλεγε πως σε περίπτωση πυρηνικής ανταλλαγής μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων η παγκόσμια καταστροφή θα ήταν τόσο εκτεταμένη όπου θα επικρατούσε ένας ιδιότυπος χειμώνας που θα ερήμωνε τα πάντα για αρκετές δεκαετίες μετά. Ο κόσμος θα γνώριζε τον θάνατο και την πείνα για πολλά χρόνια ενώ πολλές μεταπολεμικές συγκρούσεις θα ξεσπούσαν για την εξασφάλιση των λιγοστών πόρων και μη μολυσμένου χώρου. Η σκέψη και μόνο αυτού του μέλλοντος ήταν αρκετή για να νουθετεί και να αποτρέπει τους ηγέτες των υπερδυνάμεων από τη χρήση πυρηνικών όπλων.

Μπορεί ο παραλληλισμός μεταξύ δημοσίου χρέους και πυρηνικών να φαντάζει ακραίος αλλά για σκεφτείτε: η πυρηνική ενέργεια για ειρηνικούς σκοπούς είναι εξαιρετικά ωφέλιμη και πολύ αποδοτική. Και το δημόσιο χρέος όμως είναι ένα πολύ χρήσιμο οικονομικό εργαλείο το οποίο τροφοδοτεί την ανάπτυξη. Η αλόγιστη και παράλογη χρήση και των δύο όμως οδηγεί σε εξαιρετικά δυσάρεστα αποτελέσματα.

Στη χώρα μας έγινε εγκληματική και κουτοπόνηρη χρήση του οικονομικού εργαλείου που λέγεται δημόσιο χρέος με αποτέλεσμα τώρα να βρισκόμαστε αντιμέτωποι με τον δικό μας οικονομικό «πυρηνικό χειμώνα». Ελάχιστη σημασία έχει πλέον να αναλύσουμε τι πήγε στραβά, τι θα μπορούσε να είχε γίνει ή ακόμη, να αναζητηθούν οι υπαίτιοι. Η ζημιά έχει γίνει, είναι μη αναστρέψιμη και φυσικά όποιος νομίζει ότι θα την πληρώσουν οι υπαίτιοι πλανάται πλάνη οικτρά. Νομίζω ότι περισσότερο ενδιαφέρον έχει να επιχειρηθεί μια σκιαγράφηση του μάλλον ζοφερού μέλλοντος που μας περιμένει.

Καλώς η κακώς, η κυβέρνηση επέλεξε να βαδίσει στο δρόμο του ΔΝΤ χωρίς να επιχειρήσει κάποια αναδιάρθρωση του χρέους. Φοβήθηκε ο κύριος Παπανδρέου ότι θα μείνει στην ιστορία ως ο Τρικούπης του 21ου αιώνα. Και αφού είπε τόνους ψεμάτων κατά την προεκλογική του εκστρατεία, αφού έχασε πολύτιμο χρόνο με παλινωδίες, επικοινωνιακά τεχνάσματα και διαβουλεύσεις, ψέλλισε ότι δεν μπορούσε να φανταστεί το μέγεθος του προβλήματος (παραδεχόμενος ουσιαστικά την ανικανότητα του) και προτίμησε (ουσιαστικά έπεσε στην καλοστημένη παγίδα των εταίρων μας) την «εύκολη» λύση του «μηχανισμού» - ΔΝΤ. Προσπαθώντας δε να χειριστούν επικοινωνιακά τον Τιτανικό, έχουν το θράσος να λένε ότι είναι «διπλωματική επιτυχία» ο μηχανισμός στήριξης και ότι η παγκόσμια πρωτιά μας ως προς το μέγεθος του πακέτου βοήθειας είναι αποτέλεσμα των «άοκνων ενεργειών μας». Είναι τόσο τραγική και ξύλινη η γλώσσα που χρησιμοποιείται που θυμίζει εγκαίνια γεφυριού σε απομακρυσμένο χωριό της επαρχίας, το οποίο έγινε «κατόπιν ενεργειών μας» (πόσο προφητικός είναι ο «Μαυρογιαλούρος» σήμερα).

Το μόνο το οποίο επετεύχθη με το περιβόητο πακέτο των 110 δις είναι η κατά το δυνατόν ομαλότερη προσγείωση μας στην αδυσώπητη οικονομική πραγματικότητα. Αντί δηλαδή να μας ρίξουν από τον ουρανοξύστη θα μας ρίξουν από τον πέμπτο όροφο. Για να την γλυτώσεις, πρέπει να έχεις άφθονο υποδόριο λίπος και να είσαι γενικός γραμματέας του υπουργείου πολιτισμού. Για τους υπόλοιπους, η ουσία είναι ότι το επίσημο χρέος των 300 δις για το 2009 δεν αποπληρώνεται και θα συνεχίσει να αυξάνει με γεωμετρική πρόοδο. Το περιβόητο πακέτο πετυχαίνει τη μερική αναδιάρθρωση του χρέους μας το οποίο θα φύγει από τα χέρια των Ευρωπαϊκών εμπορικών τραπεζών (κατέχουν το 88% του χρέους μας) και θα περάσει στα κράτη μέλη. Οι τράπεζες ξεφορτώνονται την καυτή πατάτα και την κάνουν πάσα στα κράτη. Τα κράτη μέλη φυσικά δεν κάνουν ψυχικά και ως γνωστόν, δωρεάν σε αυτόν τον κόσμο είναι μόνο το τυρί στη φάκα. Θα μας δανείσουν με 5 – 5,5% για 2-3 χρόνια και μόλις ανακτήσουν τα χρήματα τους βγάζοντας και κάτι για τον κόπο τους, θα μας πετάξουν σα στημένη λεμονόκουπα. Τα πακέτα μέτρων τα οποία ανακοινώνονται είναι δικλείδα ασφαλείας που επιβάλλεται από τους δανειστές μας έτσι, ώστε να είναι βέβαιοι για την ανάκτηση των δανεικών τους. Ουδόλως ενδιαφέρονται οι δανειστές μας για την οικονομική μας ανάταξη και εξυγίανση. Αυτό είναι πλέον ηλίου φαεινότερο μετά την ανακοίνωση των οικονομικών μέτρων τα οποία δεν κάνουν τίποτα άλλο παρά να μας βυθίζουν βαθύτερα στην ύφεση και να καθιστούν αδύνατη την μελλοντική αποπληρωμή του χρέους μας. Και ενώ το δημόσιο χρέος έχει τυλιχτεί γύρω μας σαν μέγγενη, στην κυβέρνηση μέχρι και στην τελευταία στιγμή σχεδίαζαν επικοινωνιακά τρυκ με διαρροές πολύ αρνητικών μέτρων για να παρουσιάσουν τα τελικά αποτελέσματα σαν επιτυχία.

Για να καταλάβει κανείς το σχεδόν γελοίο του πράγματος, θα μας δανείσει χρήματα η Πορτογαλία (800 εκ. ευρώ) η οποία μπορεί να είναι το επόμενο θύμα μετά από εμάς! Στη νέα εκδοχή του προγράμματος σταθερότητας (που αρχίζει πλέον και θυμίζει κακή παραγωγή software που χρειάζεται συνεχώς patch για να λειτουργεί) προβλέπονται αστεία έσοδα όπως 1,3 δις από δηλώσεις ημί - υπαίθριων χώρων και 500 εκ. ευρώ από περικοπές στους δήμους και τις νομαρχίες λόγω εφαρμογής του «Καλλικράτη»! Το γεγονός ότι δεν μπορούν να υπολογίσουν τα έσοδα και τα έξοδα του δημοσίου με ακρίβεια λόγω έλλειψης διπλογραφικού μηχανογραφικού συστήματος το αφήνουμε στην άκρη ως μη σημαντικό στοιχείο. Επίσης, ό κόσμος παρότι δεν θα έχει να φάει, θα τρέξει στις πολεοδομίες να δηλώσει την αυθαιρεσία του (την οποία εξέθρεψε και επέτρεψε το ίδιο το κράτος) και να πληρώσει το «πρόστιμο διατήρησης»!

Ποιό όμως είναι το μέλλον μας; Όπως ειπώθηκε και παραπάνω τα μέτρα που ανακοινώθηκαν, πάρθηκαν με τη λογική του τοκογλύφου. Δεν με νοιάζει που θα βρεις τα λεφτά, αρκεί να τα βρεις. Τα μέτρα είναι καταφανέστατα άδικα και καταστροφικά αφού ακόμα και ο εξορθολογισμός των μισθολογικών δαπανών του δημοσίου γίνεται με οριζόντια μέτρα ισοπεδώνοντας τα πάντα (π.χ μείωση για όλους 20% στα επιδόματα, ανεξάρτητα από την παραγωγικότητα και το μισθολογικό κόστος, αλλά τέτοια ώρα τέτοια λόγια). Αντί να παταχθεί η φοροδιαφυγή, τη νύφη θα πληρώσει η τρίτη ηλικία με τις συντάξεις των 500 Ευρώ. Άλλωστε, όπως πολύ καλά γνωρίζουμε «χρήματα υπάρχουν». Με τους έμμεσους φόρους θα επιβαρυνθούν ακόμα περισσότερο οι φτωχοί άνθρωποι οι οποίοι πάντοτε πλήττονται χειρότερα από την αύξηση τους. Όμως οι έμμεσοι φόροι είναι η εύκολη (και κυρίως σίγουρη λύση) που επιβάλλεται από τους δανειστές μας.

Το σενάριο πάει περίπου ως εξής: η χώρα θα πέσει σε βαθιά ύφεση καθιστώντας ακόμα δυσκολότερη την αποπληρωμή του χρέους. Η ανεργία θα καλπάσει σε δυσθεώρητα ύψη και η φτώχεια θα εξαπλωθεί. Εξαιτίας της ύφεσης τα έσοδα του δημοσίου θα λιγοστεύουν συνεχώς και θα εξαναγκάζεται από τους δανειστές μας να λαμβάνει και νέα πακέτα λιτότητας (νέο patch για το πρόγραμμα) όλο και πιο σκληρά. Μόλις αποπληρωθεί το πακέτο των 110 δις θα μας αφήσουν να χρεοκοπήσουμε με όρους πολύ χειρότερους από τους σημερινούς. Θα εισαχθεί η δραχμή και θα γίνει συνολική διαπραγμάτευση του χρέους, τόσο του δημοσίου όσο και του ιδιωτικού (το τελευταίο για να μην καταρρεύσουν οι εμπορικές τράπεζες). Οι καταθέσεις θα μετατραπούν δια νόμου σε δραχμή και θα χάσουν την αξία τους λόγω συνεχών υποτιμήσεων. Φυσικά δεν θα μπορούμε να δανειστούμε από τις αγορές, άρα θα καταφύγουμε στο πιεστήριο τυπώνοντας δραχμές. Το βιοτικό μας επίπεδο θα πάει δεκαετίες πίσω και η μεσαία τάξη θα καταστραφεί ολοσχερώς (βλέπε Γερμανία τη δεκαετία του 1920, Δημοκρατία της Βαϊμάρης http://en.wikipedia.org/wiki/Weimar_Republic). Η κατρακύλα θα σταματήσει όταν θα είμαστε και πάλι ανταγωνιστικοί ως προς τις τιμές μας και φυσικά όταν συνειδητοποιήσουμε ότι μόνο αν παράγουμε μπορούμε να δημιουργήσουμε πλούτο. Προσωπικά θα ήθελα να διαψευστώ πανηγυρικά και η χώρα να βρει έναν τρόπο να βγει από το διαγραφόμενο αδιέξοδο. Ίσως η κρίση αφυπνίσει τα αντανακλαστικά επιβίωσης μας και μας επιτρέψει να εξοστρακίσουμε όλα τα κακώς κείμενα που έχουν συσσωρευτεί εδώ και δεκαετίες. Ίσως αυτή η κρίση να λειτουργήσει εξυγιαντικά και να βγούμε πιο δυνατοί και κυρίως πιο συνετοί από αυτήν. Το μόνο σίγουρο είναι ότι σε κάθε περίπτωση πρέπει να προετοιμαστούμε για τα χειρότερα που θα έρθουν πριν κατορθώσουμε να δούμε τα καλύτερα.

The end of the world as we know it

Είναι μερικές φορές που ψάχνεις απεγνωσμένα για έναν τίτλο προκειμένου να ξεκινήσεις να γράφεις. Νομίζω ότι ο εν λόγω στοίχος από το τραγούδι των R.E.M περιγράφει με απόλυτη σαφήνεια την κατάσταση στη χώρα μας. The game is over, but the show must go on. Ο τρόπος ζωής της γενιάς της μεταπολίτευσης, μιας γενιάς που συνήθισε να απολαμβάνει ένα γεωμετρικά αυξανόμενο βιοτικό επίπεδο με την ίδια και σε πολλές περιπτώσεις, λιγότερη εργασία από την προηγούμενη γενιά, έφτασε στο τέλος της. Απολαύσαμε σαν κοινωνία, έναν τρόπο ζωής ανεπτυγμένης οικονομίας στηριζόμενη σε παραγωγικές διαδικασίες τρίτου κόσμου με παράλληλη σπατάλη πακτωλού δανεικών χρημάτων. Ζήσαμε σε ένα οικονομικό περιβάλλον το οποίο σίγουρα θα αποτελέσει αντικείμενο οικονομικής μελέτης στο μέλλον. Κατορθώσαμε να συνδυάσουμε μεσαιωνική συντεχνιακή οικονομία (guild economy), μαζί με σχεδόν μαρξιστικού τύπου κρατικό προστατευτισμό. Προσθέστε και ολίγη γραφειοκρατία μαζί με κάποια τοπικά καρυκεύματα (παραοικονομία), βάλτε μια μεγάλη δόση κατανάλωσης με δανεικά και να, το φαί έχει θαύμα γεύση! Και πράγματι, το φαγητό είχε θαύμα γεύση για 36 χρόνια τώρα. Και ήταν τόσο νόστιμο το φαγητό που συνεχώς θέλαμε μεγαλύτερη μερίδα. Όμως, όταν φροντίζεις να κλείσεις τον εαυτό σου σε ένα δωμάτιο με καθρέπτες, χάνεις την επαφή με την πραγματικότητα και όταν ξαφνικά σε βγάζουν από εκεί νιώθεις χαμένος και ζαλισμένος.

Δυστυχώς όλα τελείωσαν για μας και μάλιστα με άσχημο τρόπο. Η χρεοκοπία της χώρας είναι πλέον γεγονός και απομένει η τυπική και μόνο ανακοίνωση. Μην περιμένετε κάτι μελοδραματικό· δεν πρόκειται να υπάρξει κάποια ομιλία του πρωθυπουργού με θέμα «δυστυχώς επτωχεύσαμεν». Όλοι θα μιλήσουν για τεχνικές δυσκολίες, για δίχτυ ασφαλείας που προσωρινά χρησιμοποιείται, ότι φταίνε οι προηγούμενοι, όχι φταίνε οι άλλοι, και λοιπά άκρως ελληνικά. Η ουσία είναι ότι για τα επόμενα τρία χρόνια (θα είναι άραγε μόνο 3;) το διεθνές νομισματικό ταμείο και ο ευρωπαϊκός μηχανισμός στήριξης θα μας δανείσουν ένα ποσό γύρω στα 120 δις ευρώ (give or take a few). Αυτά τα χρήματα το μεν ΔΝΤ θα μας τα δίνει με δόσεις ανάλογα με την εφαρμογή των όρων που θα θέσουν, οι δε ευρωπαίοι φίλοι μας (πόσο επίκαιρο ακούγεται το «οι Γερμανοί είναι φίλοι μας, θα μας δώσουν και λάδι») θα βγάλουν και το κάτι τις τους στην πορεία. Φυσικά είναι τοκογλυφία να βγάζεις χρήματα από την κατάντια του διπλανού σου, όμως ζούμε σε έναν ρεαλιστικό κόσμο όπου δεν υπάρχει χώρος για συναισθηματισμούς. Άλλωστε, όπως πολύ σωστά το έθεσε πρώην υψηλόβαθμό στέλεχος της προηγούμενης κυβέρνησης (υπουργός – φιλόσοφος), «ότι είναι νόμιμο είναι και ηθικό».

Τα χρήματα που θα μας δανείσουν μόλις που επαρκούν για να καλύψουμε παλαιές δανειακές μας υποχρεώσεις και ελλείμματα μελλοντικών προϋπολογισμών έτσι, ώστε να μην κηρύξουμε στάση πληρωμών και υποχρεωθούμε σε επαναδιαπραγμάτευση του δημοσίου χρέους μας. Κάτι τέτοιο άλλωστε θα συνιστούσε ένα επικοινωνιακό τσουνάμι για την παγκόσμια οικονομία, ενώ και εμάς θα μας γύριζε πίσω στην εποχή του σχεδίου Μάρσαλ (δεκαετία του 50). Φανταστείτε καταστάσεις με απλήρωτους δημοσίους υπαλλήλους, με ανεργία στο 30%, με ουρές για διανομή τροφίμων, με τον κόσμο να κρύβει χρυσές λίρες κάτω από το στρώμα του και είστε μέσα. Άρα λοιπόν με το επικείμενο πακέτο μηχανικής υποστήριξης ο ασθενής κέρδισε το δικαίωμα να παραμείνει σε κόμμα για τα επόμενα δύο με τρία χρόνια (αν όλα πάνε καλά). Το πώς θα σηκωθεί ο ασθενής από το κόμμα, το πώς δηλαδή θα ορθοποδήσουμε είναι ένα μεγάλο θέμα το οποίο πλέον δεν έχω το κουράγιο να αναλύσω. Ίσως να χρειάζεται να ακολουθήσουμε την Σουμπετέρια λογική (http://en.wikipedia.org/wiki/Schumpeter) η οποία πρέσβευε ότι οι οικονομικές κρίσεις είναι η νομοτελειακή επιλογή της φύσης στην οικονομία για την εκκαθάριση των σαθρών και αδύναμων και την άνθιση των νέων πιο ισχυρών και ανθεκτικών. Ίσως η παρούσα κρίση να είναι μια καλή ευκαιρία να παρασυρθούν τα πάντα και να ξεκινήσουμε πάλι από την αρχή. Φυσικά σε τέτοιες καταστάσεις μαζί με τα ξερά καίγονται και τα χλωρά, περίπου όπως η χημειοθεραπεία καταστρέφει μαζί με τα καρκινικά και τα υγιή κύτταρα του οργανισμού. Το μόνο που μπορώ πλέον να συστήσω σαν συμβουλή (αν δικαιούμαι να κάνω κάτι τέτοιο) είναι το “brace for impact” που λένε οι πιλότοι λίγο πριν την αναγκαστική προσγείωση.

Ο κύκλος των αυτοεκπληρούμενων προφητειών

Έχει πολλές φορές λεχθεί και είναι αλήθεια, ότι η οικονομία έχει σε μεγάλο βαθμό να κάνει με την ψυχολογική διάθεση των συμμετεχόντων σε αυτήν. Η ψυχολογία της «αγοράς», ή της οικονομίας αν προτιμάτε, επηρεάζεται από μια πληθώρα παραγόντων. Επηρεάζεται από πραγματικά οικονομικά στοιχεία, από πολιτικούς συσχετισμούς δυνάμεων μεταξύ κρατών, σημαντικότερα δε ίσως, από φήμες και ειδήσεις, οι οποίες δεν χρειάζεται να είναι απαραίτητα αληθινές. Δυστυχώς η χώρα μας έχει εισέλθει σε μια πολύ επικίνδυνη δύνη αυτοεκπληρούμενων προφητειών (vicious cycle of self – fulfilling prophecies), έναν φαύλο κύκλο όπου η μια αρνητική είδηση προκαλείται από την προηγούμενη και τροφοδοτεί την επόμενη. Αν εξετάσει κανείς προσεκτικά τα γεγονότα της πρωτοφανούς παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, θα δει ότι οι πρώτοι τριγμοί στο χρηματοοικονομικό οικοδόμημα είχαν κάνει την εμφάνιση τους ήδη από τις αρχές του 2008. Αλλά ακόμα και στον κολοφώνα της κρίσης τον δραματικό Σεπτέμβριο του 2008 θα δει κανείς ότι οι ελληνική κυβέρνηση μακαρίως περιορίστηκε σε κάποια μέτρα βιτρίνας, όπως το πολυθρύλητο πλέον «πακέτο των 28 δις» και την τυπική εγγύηση των καταθέσεων ύψους 100.000 €. Α, και για να μην είμαστε άδικοι, καθημερινά άκουγε κανείς τη συνήθη λιτανεία, ότι η ελληνική οικονομία είναι θωρακισμένη, δεν κινδυνεύει και πως το ελληνικό τραπεζικό σύστημα διαθέτει άφθονη ρευστότητα και δεν έχει εκτεθεί σε «τοξικά» προϊόντα. Για την ταμπακιέρα φυσικά τίποτα. Όμως η δυναμική του ελληνικού χρέους ήταν γνωστή στην τότε κυβέρνηση η οποία έκανε καλά ότι και όλες οι προηγούμενες: έκρυψε το χρέος κάτω από το χαλί με μεθοδολογίες που θα ζήλευε και ο κάθε φοροφυγάς. Νόμιμα και ηθικά πάνω από όλα. Εντωμεταξύ, οι προειδοποιητικές βολές είχαν γίνει κανονιές και ομοβροντίες αλλά η μακαριότητα στην Ελλάδα βασίλευε ατάραχη. Το 2009 η Ιρλανδία για να αποφύγει τα χειρότερα ανακοίνωσε πακέτο μέτρο όμοιο και ίσως πιο ήπιο από το δικό μας προκειμένου να αποφύγει τον κίνδυνο αύξησης των επιτοκίων δανεισμού. Αντίθετα εμείς, αφού κωλυσιεργήσαμε δύο με τρείς μήνες βιώνοντας τη μετεκλογική θαλπωρή, ξαφνικά πέσαμε από τα σύννεφα! Greek statistics ο ένας, the game is over ο άλλος, πλαστά στοιχεία από εδώ, ελλείμματα από εκεί, από όπου και να κοιτάξεις, οι καρπαζιές έπεφταν βροχή. Αλλά εμείς εκεί! Αταλάντευτοί! Ακόμα και όταν υπήρχε έστω και την ύστατη ώρα η δυνατότητα να σωθεί η παρτίδα υπήρξε μια απίστευτη καθυστέρηση ενώ η συζήτηση περιστρεφόταν στο αν τα μέτρα είναι σοσιαλιστικά, βάρβαρα ή δεν ξέρω και εγώ τι. Διαπράξαμε εν ολίγοις, όλα τα θανάσιμα οικονομικά αμαρτήματα ταυτόχρονα και πέσαμε στην τέλια οικονομική καταιγίδα. Αφενός, η οικονομία μας εξαιτίας τραγικών χειρισμών δεκαετιών βρέθηκε σε δυσχερέστατη θέση, αλλά αυτό από μόνο του δεν είναι θανατηφόρο πρόβλημα. Κατόπιν, φροντίσαμε πολλάκις να αποδείξουμε στους Ευρωπαίους εταίρους μας πόσο ψεύτες και αναξιόπιστοι είμαστε. Όχι ότι αυτοί είναι αγγελούδια, απλά δώσαμε ευχερέστατη λαβή να μας χαρακτηρίσουν ψεύτες και έτσι χάσαμε το ελαφρυντικό του πρότερου έντιμου βίου. Ύστερα, αποτελειώσαμε τα πράγματα με πληθώρα αντιφατικών δηλώσεων, απραξίας και ατολμίας, χάνοντας πολύτιμο χρόνο εν μέσω ενός τυφώνα. Με λίγα λόγια φροντίσαμε να βρεθούμε στο προσκήνιο (spotlight) μιας πολύ κακής οικονομικά στιγμής.

Ήδη, τα μέτρα που ανακοινώθηκαν αρχές Μαρτίου, έχουν ελάχιστη οικονομικά σημασία, αφού το μεσοπρόθεσμο κόστος δανεισμού της χώρας έχει ακυρώσει στην πράξη τα όποια οφέλη από την περιστολή των δαπανών, ενώ ταυτόχρονα οι αυξημένοι φόροι βυθίζουν τη χώρα στην ύφεση. Θα μπορούσαμε να είχαμε πάρει μια ανάσα κινούμενοι όπως οι Ιρλανδοί και έτσι οι θυσίες του κόσμου να είχαν τουλάχιστον πιάσει τόπο. Κάτι τέτοιο δεν έγινε φυσικά και τώρα τρέχουμε. Όμως οι κινήσεις μας είναι σπασμωδικές και είμαστε πάντα ένα κλικ πίσω από τις εξελίξεις. Φυσικά γίνονται και λάθη όπως οι χθεσινές «ανώνυμες» δηλώσεις ανώτατου αξιωματούχου (υπουργού?) οι οποίες στοιχίζουν στη χώρα κάποιες δεκάδες εκατομμύρια ευρώ ημερησίως. Αλλά όταν λειτουργείς υπό πίεση είναι φυσικό να γίνονται λάθη.

Για να λάβουμε μια ευρύτερη εικόνα των πραγμάτων θα πρέπει να καταλάβουμε ότι η μεγαλύτερη εξαγωγική οικονομία της Ευρώπης, η Γερμανία, βολεύεται αφάνταστα με την παρούσα κατάσταση. Επιτυγχάνεται ελεγχόμενη διολίσθηση του Ευρώ, καθιστώντας πιο ελκυστικές τις Γερμανικές εξαγωγές. Παράλληλα ανατιμάται η αξία του Κινεζικού νομίσματος και έτσι η Γερμανική οικονομία προστατεύεται από τις φθηνές εισαγωγές. Επιπλέον, η Γερμανία δείχνει καλά στους υπόλοιπους Ευρωπαίους ποιός είναι το αφεντικό και τι παθαίνει κανείς όταν δεν υπακούει τους κανόνες. Με το περιβόητο Ευρωπαϊκό πακέτο στήριξης δε, πετυχαίνουν και τυπικά την οριστική οικονομική μας υποτέλεια, βγάζοντας και κέρδος ταυτόχρονα. Και πιστέψτε με, το δευτερόλεπτο που θα υπολογίσουν ότι το κόστος αποβολής μας από το Ευρώ είναι χαμηλότερο ή ίσο από πιθανά κέρδη τους, δεν θα διστάσουν ούτε στιγμή να μας πετάξουν έξω.  Φυσικά κάτι τέτοιο θα σημάνει υποχώρηση του βιοτικού επιπέδου της χώρας σε επίπεδα το λιγότερο αρχών της δεκαετίας του 80΄ και οικονομική καταστροφή της μεσαίας τάξης. Νομίζω ότι ήρθε η ώρα ο πρωθυπουργός να πάρει δραστικά μέτρα προκειμένου να προκαταλάβει τις εξελίξεις. Αντί να τρέχουμε ασθμαίνοντας με το χέρι απλωμένο, πρέπει να επιχειρήσουμε φυγή προς τα μπρος. Το εναλλακτικό σενάριο δεν θέλω ούτε να το σκέφτομαι.