Μαθήματα Οικονομικής Ιστορίας

Μετά τις τελευταίες εξελίξεις και την είσοδο της Ιρλανδίας στο μηχανισμό στήριξης, έχουν αναθερμανθεί όλες εκείνες οι θεωρίες συνομωσίας που θέλουν την πτωχή πλην τίμια Ελλάς να αποτελεί έρμαιο σκοτεινών ξένων συμφερόντων τα οποία είχαν ως αποτέλεσμα να βρεθούμε στα σημερινά οικονομικά Τάρταρα. Θα κάνουμε μια σύντομη ιστορική οικονομική αναδρομή προκειμένου να διαλευκανθούν ορισμένα θέματα.

Δημόσιο Χρέος (% επί του ΑΕΠ) =  Χρέος / ΑΕΠ

Στο παραπάνω γράφημα, βλέπουμε την εξέλιξη του δημοσίου χρέους ως ποσοστό του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος. Ως Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν νοείται κατά τρόπο πολύ απλοϊκό το σύνολο της «αγοραστικής δύναμης» (το σύνολο του οικονομικού κύκλου εργασιών) ενός κράτους για ένα χρόνο. Στο ΑΕΠ περιλαμβάνεται η ιδιωτική κατανάλωση, οι επενδύσεις ενώ ένα μέρος του μόνο είναι οι κρατικές δαπάνες. Με άλλα λόγια, οι κυβερνώντες μας διαχρονικά έβαζαν ενέχυρο το σύνολο της ετήσιας οικονομικής μας δραστηριότητας (ΠΡΟΣΟΧΗ: δεν πρέπει να συγχέεται με τα έσοδα του δημοσίου) προκειμένου να εξασφαλίζουν δάνεια. Ο κρατικός δανεισμός είναι ένα απόλυτα θεμιτό οικονομικό εργαλείο το οποίο προσφέρει πολύτιμες λύσεις αναθέρμανσης και ανάπτυξης της οικονομίας σε περιόδους ύφεσης. Είναι κοινά αποδεκτό πως ένα υγιές επίπεδο δημοσίου χρέους κυμαίνεται σε επίπεδα 60 – 100% του ΑΕΠ μιας χώρας, σε συνάρτηση πάντοτε με την ικανότητα και την ευκολία μελλοντικής αποπληρωμής.  Υπεραπλουστεύοντας, θα μπορούσαμε να πούμε, ότι το ποσοστό του δημοσίου χρέους ως προς το ΑΕΠ αποτελεί έναν από τους δείκτες πιστοληπτικής ικανότητας ενός κράτους.

Μεταπολεμικά, στην Ελληνική οικονομία στήθηκε ένα αδιαπέραστο τείχος προστατευτισμού απαρτιζόμενο από δασμούς, φόρους και πλήρη έλεγχο στην κίνηση κεφαλαίων. Ο προστατευτισμός αυτός σε συνδυασμό με κρατικά μονοπώλια και επιλεκτικές επιδοτήσεις οδήγησε στην άνθηση της Ελληνικής Οικονομίας τη δεκαετία του 60. Η Χούντα επένδυσε στη μαγιά που είχε βρει έτοιμη και ξεκίνησε δειλά – δειλά τα πρώτα βήματα δημόσιου εξωτερικού δανεισμού. Το 1974 ο Καραμανλής παραλαμβάνει μια σχετικά υγιής οικονομία, με δημόσιο χρέος στο 22% του ΑΕΠ ήτοι 330 εκατομμύρια € με σημερινές τιμές. Αντί να προετοιμαστεί η μεταστροφή της οικονομίας από κλειστού τύπου σε οικονομία της ελεύθερης αγοράς (με δεδομένη και τη βούληση εισόδου στην ΕΟΚ), ο Καραμανλής στράφηκε προς έναν άκρατο κρατισμό, ξεπερνώντας σε ζήλο ακόμα και αριστερές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις της εποχής. Κρατικοποίηση Ολυμπιακής, κρατικοποίηση Αθηναϊκής χαρτοποιίας, κρατικοποίηση Πειραϊκής – Πατραϊκής, κρατικοποίηση ναυπηγείων Σκαραμαγκά, κρατικοποίηση διυλιστηρίων Ελευσίνας και η λίστα συνεχίζεται. Ο Καραμανλής παραδίδει στον Παπανδρέου ένα χρέος γύρω στο 31% του ΑΕΠ και σε απόλυτους αριθμούς, γύρω στα 8 δις € σε σημερινές τιμές.

Στο παραπάνω γράφημα βλέπετε την πορεία του χρέους σε απόλυτους αριθμούς. Βλέπετε δηλαδή την πορεία του αριθμητή του κλάσματος. Ο Α. Παπανδρέου επιδίδεται σε μια άνευ προηγουμένου αύξηση του δημοσίου χρέους. Ο κόσμος «τρώει ψωμί» για πρώτη φορά και όλοι πίνουν νερό στο όνομα του. Εν τω μεταξύ, έχουμε εισέλθει σε ένα οικονομικό κλαμπ ανταγωνιστικό (ΕΟΚ), όπου κυριαρχεί η ελεύθερη αγορά, ο ελεύθερος ανταγωνισμός και η ελεύθερη κίνηση κεφαλαίων και ανθρώπων. Και ενώ τα τείχη  προστατευτισμού αποσύρονται σταδιακά, δεν γίνεται ΤΙΠΟΤΑ απολύτως για την αναμόρφωση και τον εκσυγχρονισμό της παραγωγικής βάσης της χώρας. Έτσι οι βιομηχανίες και η αγροτική παραγωγή, όντας μαθημένες σε περιβάλλον κρατισμού και προστατευτισμού, δέχονται αλύπητα το σοκ της ελεύθερης αγοράς και απροετοίμαστες όπως είναι φθίνουν. Οι αλόγιστες όμως παροχές, το «Τσοβόλα δώστα όλα», αυξάνουν συνεχώς το δημόσιο χρέος.

Ακολουθούν οι οικουμενικές και η κυβέρνηση Μητσοτάκη, όπου η αύξηση του δημοσίου χρέους γίνεται με αχαλίνωτους ρυθμούς. Θα παρατηρήσει κανείς ότι στο πρώτο γράφημα, μετά το 1993, αρχίζει σταδιακή αποκλιμάκωση του δημοσίου χρέους ως ποσοστού. Όμως αν δει κανείς το δεύτερο γράφημα θα παρατηρήσει ότι στη  δεύτερη κυβέρνηση Α. Παπανδρέου και επί κυβερνήσεων Σημίτη, σημειώθηκε αστρονομική εκτίναξη του δημοσίου χρέους ως απόλυτο ποσό. Τι έχει συμβεί; Ο ρυθμός αύξησης του παρονομαστή (ΑΕΠ) ήταν μεγαλύτερος από το ρυθμό αύξησης του αριθμητή (Δημόσιο Χρέος). Οι λόγοι που συνέβη αυτό είναι η οικονομική ανάπτυξη της περιόδου λόγω των τεράστιων κοινοτικών πλαισίων στήριξης καθώς και η δημιουργική λογιστική (κρύψιμο χρέους με χρήση σύνθετων χρηματοπιστωτικών προϊόντων, στατιστικά μαγειρέματα κ.ο.κ). Θα παρατηρήσετε στο δεύτερο γράφημα, ότι μετά την είσοδο μας στη ζώνη του ευρώ και ενόψει των Ολυμπιακών Αγώνων, το ποσό του δημοσίου χρέους (ο αριθμητής) αυξάνει με εκρηκτικό ρυθμό.

Στο παραπάνω γράφημα βλέπετε την πορεία του ελλείμματος του προϋπολογισμού ως ποσοστό του ΑΕΠ. Το ποσοστό του ελλείμματος θα μπορούσαμε απλοϊκά να πούμε ότι αποτελεί το ρυθμό αύξησης του αριθμητή, δηλαδή του δημοσίου χρέους.

Εδώ βλέπουμε το ρυθμό αύξησης του παρονομαστή, δηλαδή την ετήσια αύξηση του ΑΕΠ. Τα στοιχεία αυτά είναι ήδη παρωχημένα και αναθεωρημένα επί τα χείρω μετά την οριστική αποδοχή των ελληνικών στατιστικών στοιχείων από τη Eurostat. Μετά την είσοδο μας στο Ευρώ, οι κυβερνήσεις Σημίτη και Καραμανλή επιδόθηκαν σε ένα όργιο δανεισμού και πλαστογραφίας των στοιχείων. Η μεν κυβέρνηση Σημίτη χρησιμοποίησε την προεξόφληση μελλοντικών εσόδων του δημοσίου καθώς και το λογιστικό/χρηματοοικονομικό κρύψιμο κάτω από το χαλί χρεών (δεν ήταν ο μόνος που το έκανε, και η Ιταλία έκανε ακριβώς τα ίδια για να εισέλθει στο Ευρώ). Η κυβέρνηση Καραμανλή έκανε δε το εξής καταπληκτικό: φούσκωσε τεχνητά τον παρονομαστή (αναθεώρηση ΑΕΠ με προσθήκη μαύρης παραοικονομίας), μαγείρεψε τεχνητά και τον αριθμητή (αποθεματικά ταμείων ή αλλιώς «λευκή τρύπα») και έτσι παρουσίασε μια ειδυλλιακή εικόνα μειωμένου δημοσίου χρέους (πάντα ως ποσοστό του ΑΕΠ). Άρα, μπορούμε να δανειστούμε περεταίρω!

Όλα αυτά όμως έγιναν στη σφαίρα των δημοσίων οικονομικών. Αυτό το οποίο έγινε στις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά ήταν το εξής: με την είσοδο της χώρας στο ευρώ, οι τράπεζες απέκτησαν τεράστια δυνατότητα άντλησης ρευστότητας σε ένα ισχυρό νόμισμα. Αυτή τη ρευστότητα την έριξαν στην αγορά τροφοδοτώντας μια άνευ προηγούμενου έκρηξη στην ιδιωτική κατανάλωση η οποία οδήγησε στους εκρηκτικούς ρυθμούς αύξησης της ελληνικής οικονομίας την περίοδο 2000 – 2008. Όμως οι ρυθμοί αυτοί (4 – 5,5%) δεν αντικατοπτρίζουν πραγματική ανάπτυξη των παραγωγικών δυνατοτήτων της χώρας, αλλά αφορούν κατανάλωση και οικοδομική δραστηριότητα με δανεικά. Και το χειρότερο είναι ότι όλη αυτή η κατανάλωση αφορούσε εισαγωγές γερμανικών αυτοκινήτων, γαλλικών όπλων, ιταλικών ρούχων και πάει λέγοντας. Άρα δανειζόμασταν για να περνάμε καλά υποθηκεύοντας το μέλλον μας και ταυτόχρονα διαλύοντας τις όποιες δυνατότητες μελλοντικής αποπληρωμής διαθέταμε.

Για να σας δώσω ένα άλλο παράδειγμα, φανταστείτε ότι έχετε ένα ετήσιο εισόδημα 20.000 € και ένα σπίτι αξίας 100.000 €. Δανείζεστε από την τράπεζα 10.000 € για να αγοράσετε ένα αυτοκίνητο εισαγωγής. Στην αρχή η τράπεζα θα πάρει από τις καταθέσεις που έχει και θα σας δανείσει. Αυτά τα 10.000 € θα φύγουν εκτός χώρας γιατί το όχημα είναι εισαγόμενο. Στη συνέχεια θα θελήσετε να αγοράσετε ένα εξοχικό 40.000 €. Όμως πλέον το εισόδημα σας δεν επαρκεί. Η τράπεζα θα βάλει υποθήκη το σπίτι σας (ΑΕΠ) και θα σας δώσει 40.000 €. Σε λίγο οι τόκοι που πληρώνετε για το δάνειο του αυτοκινήτου και του εξοχικού είναι τόσοι πολλοί που δεν τα βγάζετε πέρα και χρειάζεστε νέο δάνειο απλά για να αντεπεξέλθετε. Εδώ είναι η τράπεζα, προσημειώνει στο 100% της αξίας το ακίνητο σας και ορίστε, 60.000 € φρέσκα μετρητά. Έχετε μάθει να καλοπερνάτε με όλο αυτό το «δωρεάν» χρήμα που έρχεται από το πουθενά και με μηδενική προσπάθεια. Παρατάτε τη δουλεία σας (καταστροφή παραγωγικής βάσης), όμως κάπως πρέπει να ζήσετε. Εδώ είναι η τράπεζα! Το ακίνητο σας είναι γωνιακό και δεν αξίζει πλέον 100.000 € όπως στην αρχή αλλά 200.000 €  (αναθεώρηση ΑΕΠ) πράγμα που σημαίνει ότι μπορείτε να δανειστείτε άλλα 100.000 €. Έτσι λοιπόν εσείς χτίζετε πισίνα στο εξοχικό, ζείτε μια μεγάλη ζωή ανέφελη και ευτυχισμένη. Ξαφνικά όμως ένα εξωτερικό σοκ (παγκόσμια οικονομική κρίση) αναγκάζει τις τράπεζες όχι μόνο να κλείσουν την κάνουλα, αλλά να απαιτήσουν πίσω την άμεση επιστροφή των δανεικών. Ξαφνικά αποκαλύπτεται ότι ο πελάτης (Ελλάδα) όχι μόνο δεν ξέρει που χρωστάει (λογιστικά τερτίπια), όχι μόνο δεν έχει δυνατότητα αποπληρωμής (κατεστραμμένη παραγωγική βάση), αλλά και η αξία της υποθήκης του ακινήτου (ΑΕΠ) διαρκώς μειώνεται. Όμως ο πελάτης πνίγεται και χρειάζεται δανεικά απλά και μόνο για να κρατηθεί στην επιφάνεια. Κάπου εκεί εμφανίζεται ο τοκογλύφος (πακέτο διάσωσης ΔΝΤ, ΕΚΤ και ΕΕ) ο οποίος βάζει πλάτες μεν έναντι στους πιστωτές, αλλά όχι με το αζημίωτο.

Σίγουρα υπάρχει πληθώρα άστοχων και εγκληματικών χειρισμών της στιγμής που όμως αποτελούν απλά αφορμές έναρξης της κρίσης. Αν η κρίση δεν χτυπούσε την Ελλάδα το 2009 θα το έκανε το 2010 με πιο βίαιο τρόπο. Όσο πιο απότομη είναι η αποκάλυψη της πραγματικότητας τόσο πιο βίαιη και η προσαρμογή. Αυτό όμως που κανείς δεν εξήγησε στον κόσμο, αυτό που κανείς από τους πολιτικούς δεν θέλησε να εξηγήσει (γιατί θα χαλούσε η μεταπολεμική συνταγή) είναι το εξής πολύ απλό: Η Ελλάδα μετατράπηκε σε ένα κράτος που δεν παράγει τίποτε και που ενώ έχει έσοδα στην καλύτερη των περιπτώσεων 60 δις €, χρειάζεται 90 – 100 δις € για να ζήσει. Εσείς αν λειτουργούσατε με αυτό τον τρόπο τον προϋπολογισμό του σπιτιού σας δεν θα πέφτατε έξω; Το κράτος γιατί να αποτελεί εξαίρεση; Δεν υπάρχει καμιά απολύτως συνωμοσία πίσω από το κερδίζω 60, ξοδεύω 100. Αυτούς τους πολιτικούς επιλέξαμε, αυτή την εικονική πραγματικότητα απαιτήσαμε να μας σερβίρουν. Οι πολιτικοί μας δεν έκαναν τίποτε περισσότερο από αυτό που τους ζητήσαμε. Και αν ορισμένες μειοψηφίες έβλεπαν με όρους λογικής το καράβι να πηγαίνει στα βράχια, πάντοτε εφευρίσκονταν κομψά κοσμητικά επίθετα (φιλελεύθεροι, Θατσεριστές, κοράκια της αγοράς, εκμεταλλευτές των εργατικών κατακτήσεων και άλλα τέτοια φαιδρά) για να τους καταστήσουν γραφικούς και «επικίνδυνους για τα λαϊκά συμφέροντα».

Για να το συνειδητοποιήσουμε μια για πάντα: σήμερα χρωστάμε 350 δις €. Για να ξεχρεώσουμε, το Ελληνικό Δημόσιο δεν πρέπει να πληρώνει τίποτα και κανέναν (στρατός, νοσοκομεία, δικαστήρια κ.ο.κ) για 7 – 8 χρόνια προκειμένου να ξεχρεώσουμε. Επειδή αυτό ανήκει στη σφαίρα της ουτοπίας, υπάρχουν δύο ρεαλιστικές λύσεις μπροστά μας: ή κόβουμε δραστικά τις δαπάνες του δημοσίου με μαζικές απολύσεις δημοσίων υπαλλήλων, ή κηρύσσουμε επίσημα πτώχευση, και ζητάμε να εκπέσει μέρος του χρέους μας με παράλληλη εισαγωγή της δραχμής (η επιμήκυνση είναι ένα ωραίο τέχνασμα για να σε έχουν στο χέρι για χρόνια). Αν ζητήσουμε τη δεύτερη λύση θα πρέπει να γνωρίζουμε καλά ότι θα πρέπει να μάθουμε να ζούμε με τα 30-40 δις € για πολλά χρόνια, ενώ δεν θα μπορέσουμε να δανειστούμε ξανά για τουλάχιστον 20. Αν μπορούμε να αποδεχθούμε ένα βιοτικό επίπεδο Ελλάδας της δεκαετίας του 50, τότε ναι, η πτώχευση είναι ένας ρεαλιστικός δρόμος. Καλό είναι όμως να γνωρίζουμε ποιες είναι οι λύσεις και ποιες οι μελλοντικές πορείες που αυτές συνεπάγονται.  

Η θηλιά του δημοσίου χρέους

Θα πρέπει, αν μη τι άλλο, να αναγνωρίσουμε ένα βαθμό ικανότητας στο επικοινωνιακό επιτελείο της κυβέρνησης το οποίο προσπαθεί ειλικρινώς να ωραιοποιήσει τα οικονομικά της χώρας. Πράγματι, ο πρωθυπουργός ήρθε, είδε και απήλθε της διεθνούς (?) εκθέσεως Θεσσαλονίκης σχετικά ανώδυνα. Έγινε μια ωραία προεκλογική ομιλία, έγιναν κάποιες εύκολες ερωτήσεις στη συνέντευξη τύπου (also known as vanilla questions) και όλα καλά όλα ανθηρά. Η χώρα έχει διέλθει της κρίσης, ο υπουργός οικονομικών διαλαλεί την ελκυστικότητα των χρεογράφων μας στο εξωτερικό, ενώ έχουμε ανοίξει την αγκαλιά μας για τους πακτωλούς ξένων επενδύσεων που σίγουρα μας περιμένουν στη γωνία. Αν βέβαια κάποιος κοιτάξει κάτω από αυτό το προπέτασμα καπνού το οποίο εντέχνως καλλιεργείται θα δει κανείς την πραγματική εικόνα. Αν μη τι άλλο και μόνο το γεγονός ότι καλλιεργείται κλίμα συγκάλυψης θα έπρεπε να μας προβληματίσει. Πέρα από τα όσα φαιδρά ανακοίνωσε ο πρωθυπουργός περί βελτίωσης του επενδυτικού περιβάλλοντος στη χώρα (ανταγωνιζόμαστε πλέον και επίσημα χώρες της Αφρικής σε αυτόν τον τομέα όπως μπορείτε να δείτε στο σχετικό link) http://www.naftemporiki.gr/news/cstory.asp?id=1864934 ), πέρα από το γεγονός ότι αντλήσαμε 1,17 δις ευρώ για 26 εβδομάδες με επιτόκιο εφάμιλλο πιστωτικής κάρτας (4,82%, http://www.capital.gr/News.asp?id=1046332), ξεπερνώντας και το γεγονός ότι παρατηρείται σημαντική υστέρηση εσόδων (http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economy_1_11/09/2010__414618) έναντι των στόχων του μνημονίου, κατά τα άλλα όλα πάνε καλά. Μάλιστα τα πράγματα πάνε τόσο καλά, ώστε ο πρωθυπουργός να έχει την πολυτέλεια να ξεσκάσει με ένα ταξιδάκι αναψυχής και δημοσίων σχέσεων 15 ημερών στο εξωτερικό (να δείξουμε και πόσο καλά κατέχουμε την αγγλική από τηλεοράσεως).

Να δεχθούμε λοιπόν, ότι όλα πάνε βάση σχεδίου και πραγματικά όλα όσα μας σερβίρουν είναι 100% αλήθεια. Έχουμε ξεπεράσει την κρίση δανεισμού του Μαΐου, πληρώθηκαν οι μισθοί και οι συντάξεις και όλα καλά. Όλη αυτή η ωραιοποίηση όμως, έχει αρχίσει και θυμίζει προσπάθεια κρυψίματος των προβλημάτων κάτω από το χαλί για να τα βρουν εκεί οι επόμενοι. Κάνουμε τα απολύτως απαραίτητα που μας επιβάλλονται για να παίρνουμε τα δανεικά, αλλά στην εφαρμογή επώδυνων διαρθρωτικές αλλαγών (structural reform) και στην επιλογή στρατηγικών κατευθύνσεων της οικονομίας δεν δείχνουμε και την ίδια προθυμία. Μια στρατηγική επιλογή που θα πρέπει να σκεφτεί σοβαρά η χώρα μας είναι και αυτή της επαναδιαπραγμάτευσης του δημοσίου χρέους της χώρας μας. Για να κατανοήσουμε καλύτερα το θέμα θα σας παραθέσω έναν πολύ απλό τύπο υπολογισμού του χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ (Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν).

Ποσοστό Χρέους (%) = Δημόσιο Χρέος / ΑΕΠ

Άρα όταν λέμε ότι το Δημόσιο Χρέος είναι για παράδειγμα στο 110%, εννοούμε ότι σε απόλυτο αριθμό το χρέος μας είναι 1,1 φορές το σύνολο της οικονομικής δραστηριότητας της χώρας για ένα χρόνο. Το έλλειμμα του προϋπολογισμού και του εμπορικού ισοζυγίου αποτελούν δείκτες αύξησης (growth rate) του αριθμητή, ενώ η ετήσια ανάπτυξη της οικονομίας μας αποτελεί δείκτη αύξησης του παρονομαστή. Στην παρούσα φάση απλά ελαττώνουμε τον ρυθμό αύξησης του αριθμητή, ενώ προσπαθούμε να συγκρατήσουμε την ελεύθερη πτώση του παρονομαστή. Στο παρελθόν, όλοι οι κυβερνώντες παραμύθιαζαν τον απλό κόσμο βασιζόμενοι στο εξής τρυκ: είτε με πλασματικό τρόπο αύξαναν τον παρονομαστή (αναθεώρηση ΑΕΠ Αλογοσκούφη), είτε έκρυβαν χρέος με λογιστικά τερτίπια (σύνθετα ομόλογα Παπαντωνίου), είτε φούσκωναν την οικονομία με πλασματικό δανεικό χρήμα (αύξηση ΑΕΠ μέσω ιδιωτικής κατανάλωσης μέσω ιδιωτικού δανεισμού από το 2000 ως το 2010). Όμως παρά τα κόλπα που έγιναν για να κρατηθεί ο παρονομαστής ψηλά, ο αριθμητής σε απόλυτο αριθμό αύξανε εκθετικά. Σύμφωνα με συντηρητικές εκτιμήσεις, το δημόσιο χρέος ως το 2014 θα έχει ανέλθει στο 150% του ΑΕΠ ή σε απόλυτο αριθμό κοντά στα 360 - 370 δις Ευρώ. Και αυτό χωρίς να υπολογίζονται κρυφά χρέη του δημοσίου προς νοσοκομεία, ΔΕΚΟ (μόνο ο ΟΣΕ χρωστάει 10 δις €), εγγυήσεις δανειοδοσίας που καλύπτει το δημόσιο κλπ. Εύκολα αντιλαμβανόμαστε, ότι μετά από 5 χρόνια σκληρής λιτότητας και με την παραδοχή ότι τα ληφθέντα μέτρα έχουν εκτελεστεί και αποδώσει κεραίας όπως προβλέφθηκαν, θα έχουμε καταφέρει απλώς να μηδενίσουμε τον ρυθμό αύξησης του αριθμητή. Με ένα τέτοιο βάρος στην πλάτη, γίνεται αντιληπτό ότι το έργο μείωσης του δημοσίου χρέους αποκτά Συσίφειες διαστάσεις. Ένα υπέρογκο μέρος των πόρων της χώρας θα πηγαίνει (ήδη συμβαίνει αυτό) απλά και μόνο για την κάλυψη των τόκων χωρίς να επιτυγχάνεται μείωση του χρέους. Θα πρέπει να υπάρξει αλματώδης πραγματική αύξηση του παρονομαστή (ΑΕΠ) με ρυθμούς άνω του 5% για αρκετά χρόνια προκειμένου να δούμε φως με βάση αυτή τη λογική. Φυσικά, κάτι τέτοιο φαντάζει και είναι εκτός οικονομικής λογικής. Σίγουρα θα υπάρξει ξανά ανάπτυξη στην οικονομία και κάποτε θα βγούμε από την ύφεση, μην περιμένετε όμως τις ξέφρενες εποχές προ 2004. Η οικονομία στην καλύτερη δυνατή περίπτωση θα αυξάνει ασθμαίνοντας 0,5% - 1,5% χωρίς να προσφέρεται ουσιαστική ανακούφιση του χρέους.

 Απαιτείται λοιπόν δραστικότερη αντιμετώπιση του προβλήματος το οποίο υπό προϋποθέσεις (διαρθρωτικές αλλαγές τόνωσης της ανάπτυξης) θα μας βγάλουν από το τέλμα. Έχει έρθει η ώρα επαναδιαπραγμάτευσης του δημοσίου χρέους με τους δανειστές μας. Σε συνδυασμό με το ακολουθούμενο πρόγραμμα της τρόικας, θα πρέπει να διαγραφεί μέρος του χρέους μας και να επιμηκυνθεί η διάρκεια αποπληρωμής του. Φυσικά μια τέτοια λύση δεν είναι στρωμένη με ροδοπέταλα και θα είναι για κάποιο διάστημα εξαιρετικά επώδυνη. Θα πρέπει να εξηγηθεί ότι μετά από μια τέτοια διαδικασία η χώρα μας θα αποβληθεί από τις διεθνείς αγορές δανεισμού για αρκετά χρόνια πράγμα που θα μας αναγκάσει να είμαστε πολύ πιο φειδωλοί στις δαπάνες μας. Όμως, απαλλαγμένη η ελληνική οικονομία από το τεράστιο βάρος του χρέους και τις εξαντλητικές δαπάνες για τόκους θα μπορέσει να κάνει μια νέα αρχή. Απαραίτητες προϋποθέσεις είναι η ηγεσία με όραμα και πυγμή και η παρουσίαση της πραγματικότητας στον λαό. Να τραβήξουμε μια γραμμή και να πούμε, όποιος έκλεψε έκλεψε και ως εδώ. Κάνουμε μια νέα αρχή και δεν ασχολούμαστε με το παρελθόν. Για το καλό της χώρας μας, ελπίζω και εύχομαι να βοηθήσουμε όλοι να βρεθεί αυτός ο ηγέτης, ξεφεύγοντας από τις λογικές του παρελθόντος. Το οφείλουμε όχι τόσο σε εμάς, όσο σε αυτούς που έρχονται. 

Φορολογικός Παράδεισος

Σήμερα θα σας αποδείξουμε πως η Ελλάδα είναι ένας πραγματικός φορολογικός παράδεισος που, όμοιος του δεν υπάρχει. Θα πάρουμε ένα παράδειγμα το οποίο θα μας βοηθήσει στην επιχειρηματολογία μας. Ας υποθέσουμε ότι έχουμε έναν μισθωτό το ακαθάριστο εισόδημα του οποίου είναι 20.000 €. 

• Αν είναι δημόσιος υπάλληλος, έχει μια ασφάλεια ως προς τη θέση εργασίας του, αλλά πλέον δεν είναι και τόσο βέβαιος αν του χρόνου θα εξακολουθήσει να λαμβάνει την ίδια αμοιβή.
• Αν είναι ιδιωτικός υπάλληλος θεωρεί τον εαυτό του εξαιρετικά προνομιούχο που εξακολουθεί και έχει εργασία και λαμβάνει αυτό το μάλλον άνω του μέσου όρου ποσό.

Από αυτά τα χρήματα περίπου 2.000 € πάνε κατευθείαν στο ΙΚΑ στην υποθετική πάντα περίπτωση που ο εργοδότης είναι 100% νόμιμος. Πάντως σε κάθε περίπτωση 2.000 € έχουν ήδη κάνει φτερά για μια σύνταξη που κανείς δεν ξέρει αν θα πάρει (ή αν θα αξίζει να την διεκδικήσει) και για ανύπαρκτες υγειονομικές υπηρεσίες.

Από τα 18.000 € που έχουν απομείνει, 1000 € θα πάνε αυτόματα σε φόρο μισθωτών υπηρεσιών. Είναι χρήματα που δεν θα δεις ποτέ και που το φιλεύσπλαχνο κράτος σου σε φορολογεί με 24% επειδή με 18.000 € ακαθάριστη αμοιβή είσαι τόσο πλούσιος που σου περισσεύουν. Και φυσικά αυτά τα χρήματα θα πάνε για άριστα νοσοκομεία, για πρότυπα σχολεία, για την ασφάλεια του πολίτη…α ναι…και για τον ΟΣΕ που χρωστάει κάτι ψώρο δις ευρώ, αλλά δε βαριέσαι, μπροστά στα τρένα του ΟΣΕ τύφλα να’χει το TGV της Γαλλίας.

Από τα 17.000 € που σου έχουν απομείνει (και που φυσικά δεν ξέρεις τι να τα πρωτοκάνεις) θα προσπαθήσεις να καλύψεις τις ανάγκες σου ξεκινώντας από τα χρειώδη (τροφή, στέγη, θέρμανση, λογαριασμοί κοινής ωφελείας) και κατόπιν προχωρώντας στην κάλυψη λοιπών καταναλωτικών δαπανών. Στην κατηγορία των βασικών αναγκών έχουμε την εξής κατάσταση:

·        Αν μένεις σε νοίκι το πιθανότερο είναι ότι μένεις «μαύρα» χωρίς απόδειξη, άρα δεν έχεις κανένα φορολογικό όφελος. Το «τυρί» στην όλη ιστορία είναι ότι αν ο ιδιοκτήτης σου κόψει απόδειξη θα σου ανεβάσει το νοίκι, άρα το κάνεις γαργάρα και κλείνεις τα μάτια.

·        Για τροφή, θέρμανση και λογαριασμούς έχεις το κράτος συνεταίρο κατά 11% τουλάχιστον. Και λέω τουλάχιστον γιατί η ελληνική οικονομία βρίθει από φόρους υπέρ τρίτων (βλέπε λογαριασμός ΔΕΗ) όποτε όλο και κάτι παραπάνω θα προκύψει. Αν υπολογίσουμε μια μέση δαπάνη 10.000 € για τα χρειώδη, τα 1200 € (κατ’ ελάχιστο) έχουν πάει κατευθείαν στον κρατικό κορβανά.

·        Για λοιπές καταναλωτικές δαπάνες (όπως π.χ είδη καθαρισμού για το σπίτι, τρελή πολυτέλεια π.χ το σαπούνι) ο συνεταίρος θα ζητήσει ένα ποσοστό 23%. Αν δε κάνεις το λάθος να έχεις αυτοκίνητο, να καπνίζεις ή να προσπαθείς να πνίξεις τον πόνο σου στο ποτό, η φιλική συμμετοχή του συνεταίρου σου μπορεί να αυξηθεί ακόμα και στο 70% των χρημάτων που καταβάλεις (βενζίνη). Το κράτος όμως επειδή είναι ψυχοπονιάρικο θα σου δώσει το DVD της Τζούλιας και της Ντούβλης (η Ντούβλη, της Ντούβλης…) μόνο με 5,5% ΦΠΑ γιατί αποτελεί προϊόν πολιτισμού και άρα υπόκειται σε χαμηλότερο φόρο.

·        Αν νομίζεις ότι θα τους ξεγελάσεις όλους αποταμιεύοντας, μην ανησυχείς το κράτος θα είναι συνεταίρος μόνο κατά 10% επί των τόκων σου. Με τα αστρονομικά επιτόκια καταθέσεων να κυμαίνονται κοντά στο 1%, ότι δεν σου πάρει το κράτος, θα στο φάει ο πληθωρισμός (~6% επισήμως), τον οποίο το κράτος «πατερούλης» φρόντισε να αυξήσει ταράζοντας τα πάντα στους έμμεσους φόρους.

·        Και φυσικά υπάρχει μια πλειάδα άλλων φόρων (τέλη κυκλοφορίας, τέλη ακίνητης περιουσίας κ.α) με τους οποίους δε μπορεί, από κάπου θα στα πάρει το συνεταιράκι. Για το καλό σου βρε κουτό!

Αν είσαι νόμιμος (το οποίο στην Ελλάδα τείνει να γίνει συνώνυμο του μαζοχιστή για να μην πω τίποτε χειρότερο) και ζητάς παντού απόδειξη (πληρώνοντας αγόγγυστα τον υδραυλικό που σου ζητάει 50 € μαύρα ή 80 € με απόδειξη) τότε το συνεταιράκι θα σου πάρει (με πολύ συντηρητικές εκτιμήσεις) από πάσης φύσεως έμμεσους φόρους γύρω στα 5000 €. Τώρα αν αυτά τα λεφτά καταλήξουν στα κρατικά ταμεία είναι άλλου παπά ευαγγέλιο. Πάντως ότι καταλήξει θα πάει για να μπορείς να χαίρεσαι τα νοσοκομεία που είπαμε, τα παραδεισένια σχολεία, τους αλφαδιασμένους αυτοκινητόδρομους, τις γερμανικών προδιαγραφών υποδομές…Α! Ξέχασα και τα τρένα επιπέδου TGV, για να μην πω τύπου Sinkasen και θίξω το επίπεδο μας.

Στην περίπτωση που σκέφτεσαι όπως οι κλέφτες και αρματολοί τις παλιές καλές εποχές και λες «τέτοια μου κάνει η ζωή, τέτοια και εγώ της κάνω», νομίζοντας ότι κερδίζεις κάτι, ξανασκέψου το. Όσο δεν ζητάς απόδειξη, τόσο σκάβεις το λάκκο σου. Εκείνη τη στιγμή νομίζεις ότι πέτυχες έκπτωση αλλά σκέψου:

• Είσαι τόσο σίγουρος ότι πέτυχες ακριβώς 11% ή 23% έκπτωση επί της τιμής; Αν όχι τότε σε πιάσανε κορόιδο. 
• Το δημόσιο χάνει όχι μόνο το ΦΠΑ που δεν θα αποδοθεί, αλλά χάνει και άμεσους φόρους από τον επαγγελματία/έμπορο/μαγαζάτορα που δηλώνει χαμηλότερους τζίρους στην εφορία. Και επειδή οι λέξεις «Δ.Ο.Υ» και «φορολογικός έλεγχος» δεν πάνε ποτέ μαζί στο ελληνικό λεξιλόγιο, όταν έρθει ώρα να βρεθούν τα χρήματα, το συνεταιράκι θα κοιτάξει που αλλου; Μα να στα πάρει μέσω περεταίρω αύξησης έμμεσων φόρων. Ξέρεις εσύ, για να έχεις καλύτερα τραίνα είναι βρε κουτό.

Έχουμε για άλλη φορά την πρωτοπορία σαν χώρα να έχουμε το πιο δυσανάλογο μείγμα άμεσων/έμμεσων φόρων σε όλη την Ευρώπη. Έχουμε από τους υψηλότερους έμμεσους φόρους και φόρους υπέρ τρίτων σε όλη την Ευρώπη. Από τα βεβαιωμένα έσοδα του δημοσίου, πάνω από το 60% προέρχεται από έμμεσους φόρους, με το ΦΠΑ να αποτελεί το μεγαλύτερο έσοδο όλων. Έχουμε φόρους κοντά στα επίπεδα που επιβάλλουν Σκανδιναβικές χώρες, χωρίς όμως να απολαμβάνουμε ούτε στο ελάχιστο αντίστοιχες ανταποδοτικές υπηρεσίες μέσω δημοσίων αγαθών. Αδυνατούμε να νοικοκυρέψουμε τις δαπάνες μας απλούστατα γιατί κανείς δεν γνωρίζει που δαπανάται τι. Και έτσι στραγγαλίζουμε την οικονομία μας μέσω ενός καταστροφικού κοκτέιλ έμμεσων φόρων. Το χειρότερο όλων είναι ότι το 2010 είναι μόνο η απαρχή των επώδυνων μέτρων. Μέχρι το 2012 το έλλειμμα μας πρέπει να έχει πέσει στο 3%. Αυτό σημαίνει ότι για τις δύο επόμενες χρονιές πρέπει να βρεθούν είτε περεταίρω έσοδα, είτε να περικοπούν περεταίρω οι δαπάνες. Και τα δύο θα συμβούν αλλά το μόνο διαχρονικά σίγουρο είναι ότι, όλες οι κυβερνήσεις όταν ζορίζονται αυξάνουν τους έμμεσους φόρους στην προσπάθεια τους να πετύχουν άμεσα αποτελέσματα. Πάρτε για παράδειγμα τη σχεδιαζόμενη μετάταξη αγαθών από την κλίμακα του 11% στο 23%. Κάτι τέτοιο θα επιφέρει μείωση της κατανάλωσης λόγω περεταίρω συμπίεσης του διαθέσιμου εισοδήματος. Πράγμα που σημαίνει λιγότερα έσοδα τελικά για το δημόσιο και άρα περισσότερα μέτρα, άρα περισσότερη ύφεση κ.ο.κ. Έχει ωριμάσει η στιγμή που θα πρέπει να γίνουν δραστικές αλλαγές στην κατανομή και στο ύψος των δαπανών. Έχει ωριμάσει η στιγμή να σταματήσουν επιτέλους οι πειραματισμοί στη φορολογία και να γίνει μια σοβαρή προσπάθεια δίκαιης φορολόγησης. Όσο το δημόσιο δίνει την αίσθηση ότι πανικόβλητο προσπαθεί να τα αρπάξει από όποιον και από όπου μπορεί, τόσο θα αυξάνεται το αίσθημα αδικίας των πολιτών. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι μόνοι μας σκάβουμε το λάκκο μας. Και το κακό είναι ότι ο λάκκος είναι ήδη πολύ βαθύς. 

Η παιδεία στη ζώνη του λυκόφωτος

 

Από γενέσεως του νεοελληνικού κράτους ο έλληνας είχε μια περίεργη, σχεδόν διαστροφική, σχέση με την πανεπιστημιακή εκπαίδευση. Ο πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδας, ο Ιωάννης Καποδίστριας, είχε προσπαθήσει να θέσει τις βάσεις της εκπαίδευσης στη σωστή θέση. Είχε δώσει έμφαση δηλαδή στην επαγγελματική και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, θεωρώντας ότι η χώρα είχε πρωτίστως ανάγκη από ειδικούς στην παραγωγή (σύνδεση δηλαδή της παιδείας με την παραγωγή) πριν προχωρήσει στην ίδρυση πανεπιστημίου. Κατηγορήθηκε σφόδρα για αυτό με το περιπαικτικό επίθετο «φωτοσβέστης». Μετά τη δολοφονία του, ιδρύθηκε από τον Όθωνα το Πανεπιστήμιο Αθηνών (1837) το οποίο κατά τραγική ειρωνεία κατέληξε να φέρει το όνομα του. Κατά τον πρώτο χρόνο λειτουργίας του το ίδρυμα διέθετε 33 καθηγητές και 52 φοιτητές, ενώ τις διαλέξεις παρακολούθησαν και 75 μη εγγεγραμμένοι επισκέπτες. Οι αρχικές σχολές λειτουργίας του ήταν η Θεολογική, η Νομική, η Ιατρική και η Σχολή Τεχνών (μέρος της οποίας ήταν το τμήμα Εφαρμοσμένων Επιστημών). Σας θυμίζει τίποτα η σκηνή που περιγράφεται; Ίδρυση τμημάτων αχρείαστων για την παραγωγική διαδικασία, (γιατί η Θεολογική να αποτελεί προτεραιότητα για ένα φτωχό αγροτικό κράτος και όχι η Γεωπονική για παράδειγμα;) υπέρ-στελέχωση τμημάτων με διδακτικό προσωπικό και άλλες παρόμοιες αμαρτίες, άκρως νεοελληνικές.

Ερχόμενοι στη σημερινή πραγματικότητα, εύκολα μπορούμε να διαπιστώσουμε πως το ελληνικό πανεπιστήμιο κατακρεουργήθηκε στο βωμό των δοξασιών του νεοέλληνα. Γιατρούς και δικηγόρους θέλουν οι γονείς για τα τέκνα τους, γιατρούς και δικηγόρους θα λάβουν. Χιλιάδες γιατρών και δικηγόρων έλαβε η ελληνική κοινωνία, τόσους πολλούς, που πλέον αναγκάζονται να ετεροαπασχολούνται για τα προς το ζην. Ένα πτυχίο για τα παιδιά της ζήτησε η ελληνική οικογένεια, «πτυχίο να ‘ναι κι ότι να ‘ναι, να βρούμε και μια θεσούλα στο δημόσιο μετά». Τόνους πανάκριβων και άνευ αντικειμένου χαρτιά παρέλαβε η ελληνική οικογένεια. Ένα τμηματάκι ΑΕΙ ή έστω ΤΕΙ ζήτησε η ελληνική επαρχεία τώρα που ερήμωσαν και τα στρατόπεδα «για να δουλέψουν τα καφέ και να νοικιαστούν και τα σπίτια μας». Γενηθήτω το θέλημα σας, δεκάδες τα τμήματα φαντάσματα ανά την ελληνική επικράτεια.  

Σοκάρεται δήθεν το πανελλήνιο με την εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση φοιτητών οι οποίοι απλά έγραψαν το όνομα τους στις εξετάσεις. Είναι όμως η ίδια η κοινωνία η οποία απαίτησε εισαγωγή στα πανεπιστήμια για όλους. Θα πρέπει να είναι κανείς πολύ προσεκτικός για το τι εύχεται γιατί πολλές φορές η υλοποίηση των ευχών έχει άσχημο τέλος. Μαζική παιδεία για όλους λοιπόν χωρίς φραγμούς, παρκάρουμε τους φοιτητές στα πανεπιστήμια, δεν έχουμε και ανέργους έτσι, παίρνουν και ένα ωραίο χαρτάκι, βγαίνουμε και ωραίες φωτογραφίες την ημέρα της ορκωμοσίας και μετά; Μετά διαπιστώνουμε ότι το χαρτάκι μας δεν έχει καμιά αξία στην αγορά εργασίας, δεν έχει αντικείμενο εργασίας στη συντεχνιοκρατούμενη οικονομία μας (βλέπε κλειστά επαγγέλματα), δεν έχει επαγγελματικά δικαιώματα (βλέπε μηχανικούς απόφοιτους ΤΕΙ), το μαθησιακό και γνωστικό αντικείμενο του δεν έχει ουδεμία σχέση με την παραγωγική διαδικασία και τελικά; Τελικά, καταλήγει ο νέος στο μπλοκάκι, στη μαύρη εργασία, στην ετεροαπασχόληση και αν είναι (ήταν) τυχερός, σε μια θέση στον παράδεισο του ελληνικού δημοσίου. Φυσικά οι έχοντες οικονομική επιφάνεια και οι άριστοι δεν θα παραμείνουν εντός των τειχών αλλά θα αναζητήσουν την τύχη τους σε κάποια χώρα του εξωτερικού, απογυμνώνοντας τη χώρα (στην περίπτωση των άριστων) από το κορυφαίο πνευματικό της δυναμικό που τόσο μας είναι απαραίτητο. 

Όλα αυτά δεν θα πρέπει να μας σοκάρουν και να μας προξενούν εντύπωση. Εμείς σαν κοινωνία τα ζητήσαμε και οι πολιτικοί μας υλοποίησαν αυτά που ζητήσαμε. Όταν ζητάμε πτυχία ΑΕΙ με το τσουβάλι και απαξιούμε για το επάγγελμα του υδραυλικού, του ηλεκτρολόγου, του ξυλουργού (γιατί από γεννήσεως νεοελληνικού κράτους με αυτό το σύμπλεγμα λειτουργούμε), θα πάρουμε μια πλημμυρίδα πτυχίων τα οποία θα ισοπεδώσουν τα πάντα στο πέρασμα τους (αγορά εργασίας, αντίκρισμα πτυχίου κ.α) . Όταν δεν απαιτούμε τη σύνδεση της γνώσης με την παραγωγική διαδικασία (γιατί κάτι τέτοιο είναι εφάμιλλο του σατανά και «εμπορευματοποιεί» την παιδεία), θα λάβουμε πτυχία τα οποία δεν προσφέρουν ούτε ένα εφόδιο στην αγορά εργασίας. Όταν δεν απαιτούμε την αξιολόγηση και την επιβράβευση του άριστου, τότε θα επικρατήσει η μετριοκρατία του 5, η λογική της ελάχιστης προσπάθειας, αφού «δε βαριέσαι, βρέξει χιονίσει θα το πάρεις το πτυχίο». Αυτάρεσκα βαυκαλιζόμαστε με την ιδέα της «δημόσιας – δωρεάν – παιδείας» και κλείνουμε υποκριτικά τα μάτια στο σύστημα της παραπαιδείας που έχει υποσκελίσει εδώ και καιρό όλες τις βαθμίδες της δημόσιας εκπαίδευσης. Ζητάμε αύξηση των δαπανών για την παιδεία, χωρίς όμως την εισαγωγή αξιολόγησης (αυτά άλλωστε είναι φασιστικά συστήματα εντατικοποίησης της εργασίας) , για να εξακολουθήσουν τα χρήματα να πηγαίνουν στους μέτριους, τους ημέτερους και τους απατεώνες σε μια αέναη κίνηση που σε προβλεπτικότητα θυμίζει τις τροχιές των πλανητών γύρω από τον ήλιο. Ζητάμε υποδομές για την παιδεία, αλλά ταυτόχρονα θέλουμε και τα παιδιά μας να εκτονώνουν ελεύθερα τις νεανικές ορμές τους στις καταλήψεις και στη φθορά δημόσιας περιουσίας, σε διαδικασίες που αποτελούν το απαύγασμα της δημοκρατικής έκφρασης στη χώρα μας.

Η σημερινή εικόνα δεν πρέπει να μας εκπλήσσει. Όταν εμείς οι ίδιοι ζητάμε αλλοπρόσαλλα και αντιφατικά πράγματα δεν θα πρέπει να ξαφνιαζόμαστε με το αποτέλεσμα.

http://www.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathpolitics_1_27/08/2010_1292426

Τα ελληνικά οικονομικά θαύματα

Με αφορμή τις «ροδαλές» δηλώσεις αξιωματούχων της τρόικας αλλά και αυτών του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος («όλα πάνε καλά», «η Ελλάδα πληροί τα κριτήρια για τη δεύτερη δόση», «βγήκαμε από το φαύλο κύκλο» κλπ) θα θέλαμε να επισημάνουμε ορισμένα οικονομικά παράδοξα με τα οποία η χώρα μας κυριολεκτικά ξαναγράφει την οικονομική θεωρία από την αρχή. 

Καταρχήν, εν μέσω δραστικής μείωσης της κατανάλωσης έχουμε ραγδαία αύξηση του πληθωρισμού, ενώ ταυτόχρονα έχουμε καλπάζουσα ανεργία. Ζωντανεύει δηλαδή το τέρας του στασιμοπληθωρισμού της δεκαετίας του 70, όπου η άνοδος των τιμών διαγκωνίζονταν με την αύξηση της ανεργίας. Ενώ όλοι οι οικονομικοί αναλυτές περιμένουν μείωση τιμών και μέσω αυτών διαδικασία αποπληθωρισμού (επώδυνη διαδικασία πτώσης των τιμών και γενικής ύφεσης που οδηγεί σταδιακά στην αύξηση της αγοραστικής δύναμης του καταναλωτή και άρα στην ανάπτυξη) στην Ελλάδα τους διαψεύδουμε όλους και έχουμε ρεκόρ αύξησης τιμών. Φυσικά για τα πάντα υπάρχει μια εξήγηση και στην περίπτωση μας, η ξαφνική επανεμφάνιση του πληθωρισμού οφείλεται στην άνευ προηγουμένου επιβολή έμμεσων φόρων στην κατανάλωση. Απέτυχαν (ή δεν ήθελαν) για άλλη μια φορά να συνειδητοποιήσουν στην κυβέρνηση ότι η εύκολη λύση των έμμεσων φόρων ναι μεν έχει άμεσα και μετρήσιμα αποτελέσματα, από την άλλη όμως οδηγεί στην οικονομική καταστροφή. Οι αυξημένοι φόροι αυξάνουν τις τιμές (πληθωρισμός), περιορίζουν την κατανάλωση (και άρα αυξάνουν την ανεργία και το διαθέσιμο εισόδημα) και οδηγούν τελικά σε μειωμένα έσοδα για το δημόσιο. Όποτε το δημόσιο αναγκάζεται να λάβει νέα εισπρακτικά μέτρα και εισέρχεται εκ νέου σε έναν πτωτικό κύκλο. Η λύση δεν είναι η περεταίρω αύξηση των εσόδων μέσω φορολογίας, αλλά η περεταίρω περικοπή δαπανών και η ορθολογικότερη κατανομή των δαπανών που απομένουν. Θέλουμε να κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλο μας, αλλά από όλες τις χώρες που πέρασε το ΔΝΤ την τελευταία εικοσαετία υπήρξε δραστική περικοπή δαπανών μέσω απολύσεων δημοσίων υπαλλήλων και περικοπής του συνταξιοδοτικού συστήματος. Εμείς πάλι προτιμούμε αντί να εξορθολογήσουμε τις δαπάνες μας να κυνηγάμε οικονομικές χίμαιρες (αντισυνταγματικό το μνημόνιο, οι κλέφτες και οι απατεώνες φταίνε, να πληρώσουν αυτοί που τα έφαγαν κλπ). Θα πρέπει επιτέλους να συνειδητοποιήσουμε ότι την οικονομική λειτουργία του δημοσίου διέπουν οι ίδιοι οικονομικοί κανόνες που ισχύουν για την οικονομική διαχείριση μια επιχείρησης ή ενός νοικοκυριού. Θα πρέπει να αντιληφθούμε ότι το δημόσιο είναι μια επιχείρηση στην οποία όλοι είμαστε μέτοχοι. Αν το δημόσιο (δηλαδή το σύνολο) δεν τα πάει καλά τότε και εμείς ατομικά θα δυστυχήσουμε. Αντί όλοι να κυνηγάμε το δημόσιο με το χέρι απλωμένο θα πρέπει να ωθήσουμε τους κυβερνώντες μας  να διαχειριστούν το δημόσιο χρήμα με καλύτερο τρόπο. Το οποίο στη συγκεκριμένη περίπτωση θα πρέπει να σημάνει περεταίρω περικοπή δαπανών του δημοσίου και όχι άλλη αύξηση των εσόδων.

Το δεύτερο παράδοξο είναι ότι εν μέσω πληθωρισμού που αυξάνει τις αξίες το ελληνικό Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν (ΑΕΠ) σημειώνει απότομη πτώση εντός του δεύτερου τριμήνου. Όπερ μεθερμηνευόμενο, ή πτώση θα ήταν πολύ μεγαλύτερη αν δεν υπήρχε η τεχνητή αύξηση των τιμών λόγω έμμεσων φόρων. Πράγμα το οποίο σημαίνει ότι η πραγματική εικόνα θα φανεί με τις πρώτες φθινοπωρινές βροχές, όταν θα έχει φανεί η πτώση του τουριστικού εισοδήματος (υπολογίζεται ότι το τουριστικό εισόδημα θα πέσει κάτω των 10 δις ευρώ για φέτος), η κατανάλωση θα περιοριστεί περεταίρω, ενώ και οι εμπορικές επιχειρήσεις θα κληθούν να ανταπεξέλθουν σε μια κατάσταση όπου 1 στους 4 εργαζόμενους (δημόσιοι υπάλληλοι) δεν θα λάβει το σύνηθες δώρο Χριστουγέννων το οποίο παραδοσιακά έσωζε εμπορικά τη χρονιά. Η δε πτώση του ΑΕΠ σηματοδοτεί την εκρηκτική αύξηση του δημοσίου χρέους και ως απόλυτο νούμερο και σαν ποσοστό επί του ΑΕΠ. Με βάση τις σημερινές προβλέψεις το «φανερό» δημόσιο χρέος (χωρίς να έχουν προστεθεί αμαρτίες τύπου ΟΣΕ δηλαδή) κυμαίνεται στα 317 δις Ευρώ ή 130% του ΑΕΠ αν προτιμάτε. Το 2014 αναμένεται να έχει ξεπεράσει το 150% του ΑΕΠ. Δηλαδή μετά από 5 χρόνια σκληρότατης λιτότητας για όσους μισθωτούς και συνταξιούχους απομείνουν όρθιοι, θα πρέπει να καταβληθεί και νέα τιτάνια προσπάθεια για να εξοφληθεί μέρος αυτού του τεράστιου ποσού. Το οποίο ποσό έγινε τεράστιο γιατί όλοι οι κυβερνώντες μας από το 1974 και μετά, τάισαν τον ελληνικό μύθο («ζήσε το μύθο σου») δανειζόμενοι ασύλληπτα ποσά χρημάτων για να τον συντηρήσουν.

Θα κλείσουμε με το τρίτο παράδοξο που είναι το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου. Πράγματι αυτό έχει μικρύνει λίγο (δηλαδή μειώθηκαν οι εισαγωγές μας) αλλά το ύψος του εξακολουθεί και είναι δυσθεώρητα υψηλό. Αυτό σημαίνει ότι ο παραγωγικός ιστός της χώρας μας εξακολουθεί να καταστρέφεται και παρότι μειώνονται οι εισαγωγές, μειώνονται και οι εξαγωγές ταυτόχρονα, ενώ και ο τουρισμός μας που παλαιότερα μπάλωνε την τρύπα, φέτος πραγματοποιεί μια από τις χειρότερες χρονιές του. Δηλαδή εν μέσω ύφεσης, η χώρα εξακολουθεί να αιμορραγεί και να χάνει σε παραγωγικότητα. Πιο απλά, η πίτα συνεχώς μειώνεται και εμείς δεν κάνουμε τίποτα για αυτό. Ο μόνος τρόπος για να ανακοπεί η πτώση είναι μέσω εξορθολογισμού των δαπανών και ανακατανομή τους, προκειμένου να τονωθεί η εγχώρια παραγωγή και να έχουμε ανάπτυξη. Δυστυχώς κάτι τέτοιο δεν το βλέπουμε να γίνεται και τα όποια μέτρα ανακοινώνονται ακολουθούν παρωχημένες και αποτυχημένες συνταγές.    

Ίσως έχει έρθει η ώρα να ακολουθηθούν ρηξικέλευθες προτάσεις αντιμετώπισης του προβλήματος. Από τη στιγμή που οι μηχανισμοί οικονομικής λειτουργίας του δημοσίου δεν λειτουργούν, γιατί να μη δοθούν αυτοί οι μηχανισμοί σε ιδιώτες; Γιατί δηλαδή να υπάρχουν ιδιωτικά νοσοκομεία, ιδιωτικά σχολεία, ιδιωτικά ΚΤΕΟ και να μην υπάρχουν ιδιωτικές εφορίες; Γιατί να εμπιστευόμαστε τη ζωή μας που είναι το υπέρτατο αγαθό σε ένα ιδιωτικό νοσοκομείο και να μην μπορούμε να πληρώσουμε τους φόρους  μας σε μια ιδιωτική εφορία; Άλλωστε, κάτι τέτοιο δεν είναι καν πρωτότυπο, το έχουν κάνει οι Ρωμαίοι χιλιάδες χρόνια πριν από εμάς (βλέπε http://vonfalkenheyn.blogspot.com/2009/09/blog-post_20.html). Νομίζω ότι έχει έρθει η ώρα να αναζητήσουμε αντισυμβατικές λύσεις. Ο χρόνος εξαντλείται και εμείς έχουμε ακόμα πολύ δρόμο να διανύσουμε.    

Είναι μακρύς ο δρόμος προς την Ιθάκη

Προβάλλεται εσχάτως από επώνυμες και ανώνυμες κυβερνητικές πηγές ως μέγιστη εθνική επιτυχία το γεγονός ότι υπάρχει συγκράτηση σε σχέση με πέρυσι του ελλείμματος του προϋπολογισμού καθώς και ότι καταφέραμε με επιτυχία να δανεισθούμε και πάλι από τις αγορές. Όπως πολύ συχνά μου αρέσει να λέω όμως, η μισή αλήθεια ισοδυναμεί πάντοτε με ένα ψέμα. Ας δούμε όμως το γιατί:

Πράγματι, σύμφωνα με τους αριθμούς, υπάρχει μείωση του ελλείμματος του κρατικού προϋπολογισμού σε σχέση με το ίδιο χρονικό διάστημα πέρυσι, αρκετά εντυπωσιακή (~50% περίπου). Κάτι τέτοιο όμως έχει επιτευχθεί με ουσιαστική στάση πληρωμών του δημοσίου ως προς τις οφειλές τους προς τρίτους. Το δημόσιο δεν αποδίδει τις επιστροφές του ΦΠΑ προς τις επιχειρήσεις (περίπου 1 δις), δεν επιχορηγεί τα νοσοκομεία πέραν των απολύτων αναγκαίων (όλοι είδαμε τι συνέβη όταν οι προμηθευτές σταμάτησαν να προμηθεύουν επί πιστώσει) ενώ καθυστερεί να καταβάλει τις τακτικές επιχορηγήσεις σε ΝΠΔΔ και ΝΠΙΔ ακόμα και πέραν του εξαμήνου. Όμως παρά τη διαλυτική αποστράγγιση πόρων από ζωτικούς τομείς της κρατικής λειτουργίας, η αιμορραγία συνεχίζεται. Τα ασφαλιστικά ταμεία έχουν εκταμιεύσει την τακτική επιχορήγηση σε ποσοστά πολύ πάνω του 50% για το πρώτο εξάμηνο (ο ΟΑΕΕ έχει εκταμιεύσει στο πρώτο εξάμηνο το 70% του τακτικού του προϋπολογισμού) ενώ και οι ΔΕΚΟ κυμαίνονται σε ποσοστά άνω του 60%. Τις παλαιές καλές εποχές, ερχόταν το υπουργείο οικονομικών και όταν είχε εξαντληθεί η τακτική επιχορήγηση χορηγούσε κατά το δοκούν έκτακτες επιχορηγήσεις. Όλα αυτά, στην προ ΔΝΤ εποχή. Τώρα όμως, στη ΔΝΤ εποχή για να αυξήσεις τις δαπάνες σου σε κάποιον τομέα πέραν του στόχου σου, πρέπει ή να αυξήσεις τα έσοδα ή να μειώσεις τις δαπάνες σου από κάπου αλλού. Τα οποία έσοδα ήδη υπολείπονται σημαντικά των στόχων που έχουν τεθεί. Το έχουμε ξαναπεί και παλαιότερα, το επαναλαμβάνουμε και τώρα. Το νέο πρόγραμμα σταθερότητας που εγκρίθηκε από την τρόικα περιλαμβάνει πολλές αισιόδοξες παραδοχές οι οποίες είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθούν. Το μνημόνιο που υπογράψαμε προβλέπει ρητά τη λήψη νέων μέτρων εφόσον οι στόχοι δεν επιτευχθούν. Με μαθηματική ακρίβεια θα πάμε στη λήψη νέων μέτρων ακόμα και εντός του 2010 ή αλλιώς το δημόσιο θα εξακολουθήσει και θα επεκτείνει αυτή την ιδιότυπη στάση πληρωμών προς το εσωτερικό, προκειμένου να είναι συνεπές προς τους πιστωτές μας στο εξωτερικό. Το κερασάκι στην τούρτα είναι όπως πάντα η πλήρης έλλειψη κεντρικής μηχανογράφησης στο δημόσιο, πράγμα που δεν επιτρέπει το σχηματισμό ακριβής εικόνας για την πορεία των δαπανών. Άρα αν δεν έχεις ακριβή εικόνα θα οδηγηθείς μοιραία στην επιβολή των κλασσικών φοροεισπρακτικών μέτρων (αύξηση έμμεσων φόρων και περεταίρω μειώσεις μισθών σε μισθωτούς) το οποίο ναι μεν έχει μετρήσιμα αποτελέσματα βραχυπρόθεσμα, μακροπρόθεσμα όμως απλά σκάβει βαθύτερα το λάκκο μας.

Ως προς το δανεισμό που επετεύχθη τις τελευταίες ημέρες δεν έχω να πω και πολλά. Πρόκειται για δανεισμό – ανακύκλωση βραχυπρόθεσμων χρεών του 2009 που πραγματοποιήθηκε με τοκογλυφικά επιτόκια (~4%). Τώρα το αν πρέπει να επιχαίρουμε για δανεισμό 13 εβδομάδων με επιτόκιο 4% αυτό το αφήνω στην κρίση σας.

Δυστυχώς η σημερινή κυβέρνηση αποδεικνύεται πολύ κατώτερη των περιστάσεων. Το κλειδί για την έξοδο από την κρίση είναι η ανάπτυξη (η αύξηση της πίτας) και έχω αναφερθεί κατ’ επανάληψη προς ποιούς τομείς πρέπει να στραφεί αυτή. Οι κινήσεις που γίνονται σε αυτόν τον τομέα χαρακτηρίζονται από απίστευτη βραδύτητα, παλινωδίες, παρωχημένες πολιτικές και ημίμετρα. Δυστυχώς, είμαι της άποψης ότι η ελληνική δημόσια διοίκηση και η δομή της ελληνικής οικονομίας εν γένει, είναι τόσο βαθιά ριζωμένη σε καλούπια του χθες που τους είναι αδύνατο να εξελιχθούν σε βραχίονα ανάπτυξης. Το κακό είναι ότι όσο πιο κάτω βυθιζόμαστε, τόσο πιο βίαιες θα είναι οι αλλαγές που θα επέλθουν. Η οικονομία δεν είναι κάτι το στατικό, αλλά αναζητεί συνεχώς δυναμικές ισορροπίες στην πορεία του χρόνου. Όσο πιο πολύ προσπαθείς να καθηλώσεις την οικονομία σου σε ξεπερασμένες νοοτροπίες και πρακτικές τόσο πιο βίαιη θα είναι η αντίδραση όταν αυτή απελευθερωθεί.

Ο καπετάνιος του κρουαζιερόπλοιου

Σε ένα μεγάλο κρουαζιερόπλοιο ο καπετάνιος βγάζει ανακοίνωση:

-         «Κύριες και κύριοι καλησπέρα σας. Είμαι ο καπετάνιος και έχω να σας πω ένα καλό και ένα κακό νέο. Ποιο θέλετε να ακούσετε πρώτο;»

-         «Το καλό νέο»

-         «Τα καλά νέα είναι ότι πάμε για 14 όσκαρ...»

Παρατηρούμε τις τελευταίες μέρες κάποια ανησυχητικά νέα να κάνουν την εμφάνιση τους. Λέγεται και γράφεται ότι υπάρχει σημαντική υστέρηση εσόδων σε σχέση με όσα προβλέπει το πρόγραμμα σταθερότητας και το μνημόνιο που υπογράψαμε με τους δανειστές μας. Υπάρχει τρύπα στα έσοδα της τάξεως του 1 δις ευρώ, ενώ και στο μέτωπο των δαπανών, παρότι έχουν παγώσει πολλά, το μέλλον δεν προμηνύεται ευοίωνο. Αφήνοντας στην άκρη το αν είναι αληθινή ή όχι αυτή η εικόνα, δεν θέλει και πολύ μυαλό για να κατανοήσει κανείς ότι η αύξηση φόρων εν μέσω ύφεσης οδηγεί σε μείωση εσόδων και όχι σε αύξηση της.  Επιπλέον, κατά τα οικονομικά ειωθότα, στο τελευταίο τρίμηνο του έτους τελειώνουν τα χρήματα της τακτικής επιχορήγησης σε ΝΠΔΔ, Νοσοκομεία, Ασφαλιστικά Ταμεία, ΟΤΑ κ.α και όλοι τρέχουν με απλωμένο το χέρι στον δημόσιο κορβανά. Μόνο που αυτή τη φορά δεν υπάρχει τίποτα μέσα. Το πραγματικό πρόβλημα αναμένεται να κάνει την εμφάνιση του από το Σεπτέμβριο και μετά όταν η κυβέρνηση θα υποχρεωθεί από τους δανειστές μας να λάβει εκ νέου μέτρα περιστολής δαπανών και αύξησης εσόδων.

Δυστυχώς και η τωρινή κυβέρνηση αποδεικνύεται πολύ κατώτερη των περιστάσεων. Αντί να τρέχουν με χίλια κάθε μέρα προκειμένου να δώσουν έναν αναπτυξιακό τόνο, μια ελπίδα έστω, τους παρατηρούμε με απόγνωση να αναλώνονται σε μικροπολιτικά παίγνια σκοπιμοτήτων. Η περίφημη απελευθέρωση της κρουαζιέρας έπρεπε να περάσουν 7 μήνες για να μην γίνει τελικά. Κρίσιμες επενδύσεις σκαλώνουν στα γρανάζια της ανίκανης γραφειοκρατίας. Το ΕΣΠΑ και οι περί αυτό εξαγγελίες βαλτώνουν καθημερινά στα συρτάρια των περιφερειών και των υπουργείων. Η απελευθέρωση των μεταφορών κατέληξε σε φάρσα. Σε όλα τα μέτωπα της ανάπτυξης κάνουμε ένα βήμα μπρος και δύο πίσω. Έτσι όμως οδηγούμαστε με μαθηματική ακρίβεια στην καταστροφή.

Το ΔΝΤ και το ευρωπαϊκό πακέτο στήριξης δεν είναι εδώ για να μας χαϊδέψουν τα αυτιά, ούτε για να μείνουν στη χώρα μας επ’ άπειρον. Μετά το 2012 θα μας αποχαιρετήσουν και θα μας αφήσουν να επιπλεύσουμε. Τους είναι αδιάφορο το πώς θα το καταφέρουμε αυτό. Το μόνο που τους απασχολεί είναι η εξασφάλιση των δανεικών τους. Το ΔΝΤ από ιδρύσεως του έχει σαν στόχο να αποκαθιστά πρωτίστως προβλήματα ισοζυγίου πληρωμών στις χώρες όπου επεμβαίνει και δευτερευόντως προβλήματα χρέους. Η Ελλάδα, όλα αυτά τα χρόνια, είχε εισαγωγές κατά πολύ μεγαλύτερες  από τις εξαγωγές της  (έλλειμμα εμπορικού ισοζυγίου) και όλο αυτό το έλλειμμα το τροφοδοτούσε με δανεικά (δημοσιονομικό έλλειμμα). Επειδή δεν έχουμε εθνικό νόμισμα να υποτιμήσουμε προκειμένου να ισοσκελίσουμε τους λογαριασμούς μας και έτσι να αρχίσουμε σίγα σιγά να τακτοποιούμε το χρέος μας (με διακανονισμό ως προς τους δανειστές μας), θα πρέπει να προβούμε σε εσωτερική υποτίμηση – αποπληθωρισμό, δηλαδή θα πρέπει να μειωθεί τόσο η αγοραστική μας δύναμη προκειμένου να σταματήσουμε να καταναλώνουμε τόσα πολλά εισαγόμενα προϊόντα. Θυμάστε τις παλιές καλές εποχές, όπου το αυτοκίνητο ήταν σύμβολο κύρους και που το κρατούσε ο κόσμος 15 και 20 χρόνια πριν το αλλάξει? Θυμάστε τις εποχές όπου η αγορά ψυγείου και τηλεόρασης απαιτούσε προγραμματισμό μηνών για να γίνει? Εκεί θα οδηγηθούμε σταδιακά, προκείμενου η οικονομία μας να γίνει βιώσιμη (solvent) μακροπρόθεσμα. Βασικός κανόνας της οικονομίας είναι ότι τα δανεικά, με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο, πάντα επιστρέφονται. Όταν δεν έχεις φροντίσει για το πώς θα γίνει η αποπληρωμή των δανεικών πάντα βρίσκεσαι προ δυσάρεστων εκπλήξεων. Δεν υπάρχουν μαγικές συνταγές στην περίπτωση μας, απλά τα νούμερα δεν βγαίνουν.