Το Φαινόμενο της Χρυσής Αυγής

Το Σαββατοκύριακο που μας πέρασε είχαμε τη σύλληψη της ηγετικής ομάδας της χρυσής αυγής με κύρια κατηγορία ανάμεσα σε πολλές άλλες, της σύστασης εγκληματικής οργάνωσης. Είναι πράγματι ένα σημαντικό βήμα προστασίας της ελληνικής δημοκρατίας ενάντια στο φαινόμενο του νεοναζισμού, πλην όμως αυτό το βήμα θα πρέπει να έχει και συνέχεια. Θα πρέπει ως κοινωνία να αναρωτηθούμε πως φθάσαμε ως εδώ και πως μπορούμε να λύσουμε το πρόβλημα σε μόνιμη βάση. Σε κάθε περίπτωση, τώρα δεν είναι η ώρα για πανηγυρισμούς αλλά για περίσκεψη και δράση. Να θυμίσουμε ότι ο Αδόλφος Χίτλερ φυλακίστηκε για το αποτυχημένο πραξικόπημα του 1923 στο Μόναχο. Τη δεκαετία του 1920 οι εθνικοσοσιαλιστές θεωρούνταν γραφικοί και αμελητέα δύναμη, αλλά αυτό ήταν κάτι που άλλαξε πολύ γρήγορα. Συλλαμβάνοντας την ηγετική ομάδα αλλά μη θεραπεύοντας τις ρίζες του κακού απλά αγοράζουμε χρόνο μέχρι την επανεμφάνιση του προβλήματος σε νέα, μεταλλαγμένη και πιο επικίνδυνη εκδοχή.

Το φαινόμενο της χρυσής αυγής μας οδηγεί σε ορισμένες ανησυχητικές διαπιστώσεις και ερωτήματα. Ας δούμε αναλυτικά μερικά από αυτά:

1. Ανησυχητική διείσδυση και απήχηση εντός των σωμάτων ασφαλείας

Οι πρόσφατες αποκαλύψεις καταδεικνύουν μια ανησυχητική διάβρωση των σωμάτων ασφαλείας (κυρίως της αστυνομίας). Παρουσιάστηκαν περιπτώσεις όπου η αστυνομία είτε, στην καλύτερη περίπτωση, ανέχτηκε τις δραστηριότητες της Χρυσής Αυγής είτε, στη χειρότερη, παρείχε υποστήριξη και πληροφορίες. Ορισμένοι κύκλοι εντός της αστυνομίας ίσως να θεώρησαν ότι η χρυσή αυγή αποτελεί ένα χρήσιμο σύμμαχο για τον έλεγχο (γκετοποίηση) των λαθρομεταναστών ή ως αντίβαρο αναρχικών αριστεριστών. Το πλέον δύσοσμο στοιχείο όμως είναι η ιδεολογική ταύτιση μελών των σωμάτων ασφαλείας (ιδιαίτερα των μονάδων αποκατάστασης της τάξης) με την πρακτική της βίας που ευαγγελίζεται η χρυσή αυγή. Δείγματα αυτής της τάσης είχαν διαφανεί στις τελευταίες εκλογές, όπου σε εκλογικά τμήματα του κέντρου των Αθηνών όπου ψηφίζει μεγάλος αριθμός αστυνομικών, η χρυσή αυγή είχε παρουσιάσει εντυπωσιακά ποσοστά. Γενικότερα είναι εσφαλμένη η τακτική της ελληνικής αστυνομίας στον τομέα της αποκατάστασης τάξης αφού δίνεται βαρύτητα στη χρήση χημικών και στη σωματική βία, ενώ προτεραιότητα θα έπρεπε να είναι η πρόληψη (χρήση έφιππων αστυνομικών, αστυνομικών σκύλων, αντλίες νερού κλπ) και ο εκφοβισμός προκειμένου να αποτραπεί η διασάλευση της τάξης εξ’ αρχής.

2. Δημιουργία παραστρατιωτικής οργάνωσης και υποκατάσταση λειτουργιών του κράτους

Η φράση «…τώρα θα δείτε τι θα πάθετε, θα φωνάξω τη χρυσή αυγή…» μπορεί να ακούγεται αστεία αλλά δείχνει το μέγεθος της αποσάθρωσης της κρατικής μηχανής. Το κράτος για να λειτουργήσει πρέπει να έχει το μονοπώλιο άσκησης βίας. Όταν άλλοι οργανισμοί εντός της κρατικής οντότητας αρχίζουν να αμφισβητούν αυτό το μονοπώλιο τότε εμφανίζονται προβλήματα. Ιστορικά, ένας από τους κυριότερους λόγους ανόδου των εθνικοσοσιαλιστών στην εξουσία υπήρξε η υπόσχεση επιβολής τάξης και ασφάλειας και η διάθεση κατάλληλων μέσων προς αυτό. Η απόλυτη αποτυχία της κρατικής μηχανής, να ελέγξει το φαινόμενο της λαθρομετανάστευσης και της συνακόλουθης παραβατικότητας προσέφερε πεδίο δόξης λαμπρό στα τάγματα ασφαλείας της χρυσής αυγής που υποκατέστησαν κατ’ αυτόν τον τρόπο καίριες λειτουργίες του κράτους. Στην ουσία, το ίδιο το κράτος υπέσκαψε τα θεμέλια του ανεχόμενο τη χρυσή αυγή να δρα ως υπεργολάβος παροχής ασφάλειας. Από τα πιο απλά μέχρι τα πιο σύνθετα προβλήματα η χρυσή αυγή είχε αποκτήσει τη φήμη, αν όχι και την έννοια στην πράξη, του καταφυγίου τελευταίας επιλογής. Πράγμα εξαιρετικά επικίνδυνο για τη δημοκρατία μας.

3. Η Ελληνική κοινωνία είναι απαθής και ανέχεται τη βία από όπου και αν αυτή προέρχεται.

Δυστυχώς αυτή είναι και η πιο λυπηρή διαπίστωση. Η χρυσή αυγή δεν προέκυψε από παρθενογένεση. Η ελληνική κοινωνία είναι ανώριμη και θεωρεί τη βία ως μέσο επίλυσης των προβλημάτων που η φτωχή διαλεκτική της ικανότητα αδυνατεί να επιλύσει. Τι εννοώ: είσαι αντίπαλη ομάδα; θα σε δείρουμε. Είσαι μέλος αντίπαλης κομματικής νεολαίας; θα σε δείρουμε. Είσαι έγχρωμος πακιστανός/κινέζος/αθίγγανος/μαύρος/αλβανός; Θα σε δείρουμε. Διεκδικούμε οτιδήποτε; Θα καταλάβουμε ή θα καταστρέψουμε δια της βίας δημόσια περιουσία προκειμένου να επιτύχουμε το αίτημα μας όποιο και αν είναι αυτό. Θα επιβάλουμε τις θέσεις μας μέσω εκβιαστικών διλλημάτων. Ας μη γελιόμαστε: είναι απίστευτος ο βαθμός στον οποίο η κοινωνία μας καταφεύγει στη χρήση βίας, όχι απαραίτητα υπό τη μορφή ξυλοδαρμού, προκειμένου να επιλύσει οποιοδήποτε πρόβλημα προκύπτει. Η μανιχαϊστική προσέγγιση πολλών από εμάς, δηλαδή αν δεν είσαι μαζί μου είσαι εναντίον μου, αναπόφευκτα αποτελεί κοιτίδα επώασης της βίας. Όμως στη φύση και κατ’ επέκταση στην κοινωνία τα προβλήματα είναι πάντα πολυσύνθετα και ποτέ δεν ακλουθούν το δίπολο άσπρο – μαύρο. Όσο πιο ώριμη είναι μια κοινωνία, όσο περισσότερο τα μέλη της αποτελούνται από σκεπτόμενους κριτικά πολίτες, τόσο περισσότερο ανθεί ο διάλογος και η διαπραγμάτευση με ορθολογικούς όρους.

4. Το ελληνικό σύστημα διακυβέρνησης νοσεί βαρύτατα

Ιστορικά, από ιδρύσεως νεοελληνικού κράτους η διακυβέρνηση της χώρας είναι στρεβλή σε κάθε έκφανση της. Η ελληνική κοινωνία δεν έχει μετέλθει των απαραίτητων μετασχηματισμών προκειμένου να αποκτήσει την έννοια του συνόλου. Οι πολίτες δεν διαθέτουν την ωριμότητα να αντιληφθούν ότι το προσωπικό τους όφελος μεγιστοποιείται μέσα από την βελτίωση της συνολικής ωφέλειας. Αντ’ αυτού, οι πολίτες αντιμετωπίζουν το κράτος με καχυποψία και την κρατική εξουσία με φόβο. Το κράτος από πλευράς του αντιμετωπίζει τους πολίτες συλλήβδην ως ένοχους και εξαντλεί την αυστηρότητα του επί δικαίων και αδίκων (συνηθέστερα επί αδίκων). Αυτό οδηγεί τους πολίτες να επιθυμούν εκούσια ή ακούσια να καρπωθούν τα μέγιστα δυνατά οφέλη από το ταμείο του συνόλου αδιαφορώντας για τις συνέπειες. Η επιθυμία αυτή οδήγησε στη δημιουργία ενός παρασιτικού – πελατειακού πολιτικού συστήματος το οποίο προκειμένου να ανέλθει στην εξουσία υποσχόταν τα πάντα. Όσο η πυραμίδα (Ponzi scheme) της ελληνικής οικονομίας ανθούσε και το δανεικό χρήμα μοιραζόταν αφειδώς, το φαινόμενο της χρυσής αυγής καλυπτόταν κάτω από το μανδύα της γραφικότητας. Όταν όμως το πελατειακό σύστημα κατέρρευσε υπό των βάρος των υποσχέσεων που είχε μοιράσει και που δεν μπορούσαν πλέον να εκπληρωθούν, οι πολίτες επαναστάτησαν. Διότι πλέον, δεν υπήρχε η έννοια του δούνε και λαβείν αλλά και οι πολιτικοί δεν ήξεραν πώς να πολιτευτούν χωρίς να δημαγωγούν και να υπόσχονται. Όταν λοιπόν υπάρχει έλλειμμα ορθού λόγου και επιχειρημάτων τότε ανθούν άλλες καταστάσεις. Η χρυσή αυγή δε γεννήθηκε από την όποια οικονομική κρίση. Η οικονομική κρίση αποτελεί αφορμή και τροφή για τη μεγέθυνση της αλλά όχι γενεσιουργό αιτία. Η σαθρότητα του διακυβερνητικού μοντέλου της χώρας σε συνδυασμό με την ανεξέλεγκτη ανοχή μειοψηφιών που επιβάλλονται δια της βίας είναι οι βασικές αιτίες που οδήγησαν στην άνοδο της. Το πολιτικό σύστημα μέχρι και τη δωδέκατη ώρα έπαιζε το παραδοσιακό πελατειακό παιχνίδι διάχυσης ευθυνών και ανεδαφικών υποσχέσεων. Αυτό οδηγούσε στην ολοένα και μεγαλύτερη απαξίωση του στα μάτια των πολιτών οι οποίοι με τη σειρά τους κατέφυγαν στη χρυσή αυγή ως μέσο τιμωρίας του πολιτικού συστήματος. Η χρυσή αυγή έθελξε τις μάζες μέσω του τιμωριτικού της λόγου και όχι διότι προσέφερε κάποια λογική λύση εξόδου από την κρίση. Η λογική που επικράτησε είναι ότι «εγώ καταστράφηκα από τα ψέματα σας και τώρα θα ψηφίσω χρυσή αυγή για να σας τιμωρήσει». Και μόνο τα χαιρέκακα σχόλια που ακολούθησαν του ξυλοδαρμού της κυρίας Κανέλλη από τον κύριο Κασιδιάρη αποτελούν σαφή ένδειξη της συλλογιστικής των ψηφοφόρων. Αγνοεί φυσικά ο ψηφοφόρος – πολίτης τις συνέπειες των δικών του πράξεων και παραλήψεων. Γνωρίζει ο πολίτης – ψηφοφόρος άριστα τα δικαιώματα του και καθόλου τις υποχρεώσεις του. Η πολιτική ηγεσία μιας κοινωνίας αποτελεί καθρέφτη της ίδιας. Αυτοί οι άνθρωποι που μας διοίκησαν και μας διοικούν είναι κομμάτι μας. Δεν είναι ουρανοκατέβατοι και εμείς ως σκεπτόμενοι πολίτες τους ψηφίσαμε. Τους ψηφίσαμε όμως γιατί μας έταξαν κάτι σε βάρος του συνόλου και όχι για τις ιδέες τους ή τις προτάσεις τους. Τώρα που αυτό που μας έταξαν χάθηκε αντιδρούμε και μέσα στην ανωριμότητα μας καταφεύγουμε σε αυτόν που θα βλάψει κατ’ εμάς το πολιτικό σύστημα. Ένα πολιτικό σύστημα που, επαναλαμβάνω, εμείς ψηφίσαμε και επιλέξαμε.

Η σύλληψη της ηγετικής ομάδας της χρυσής αυγής είναι οπωσδήποτε ένα καλό νέο αλλά θα πρέπει να ακολουθήσουν και άλλα βήματα. Θα πρέπει το κράτος από εδώ και στο εξής να είναι το ίδιο άτεγκτο στην εφαρμογή του νόμου προς όλες τις κατευθύνσεις και όχι να υπάρχουν δύο μέτρα και δύο σταθμά. Αυτό σημαίνει ότι το πολιτικό δυναμικό της χώρας επιβάλλεται να κάνει την αυτοκάθαρση του. Η ηγεσία προκειμένου να είναι αξιόπιστη οφείλει να δρα παραδειγματικά και όχι κατά περίπτωση. Θα πρέπει ο πολίτης να αποκτήσει το περί δικαίου αίσθημα, ότι το κράτος αντιμετωπίζει όλους τους πολίτες ισόνομα και όχι να αισθάνεται την ανάγκη να καταφύγει αλλού για να βρει δικαίωση. Θα πρέπει να παταχθεί η βία από όπου και αν προέρχεται. Η άσκηση δικαιωμάτων είναι θεμιτή αλλά πρέπει να σταματάει εκεί όπου αρχίζουν τα δικαιώματα του άλλου. Η καταχρηστική απεργία είναι βία. Η κατάληψη και καταστροφή δημόσιας περιουσίας είναι βία. Το κλείσιμο ενός δημόσιου δρόμου είναι βία. Οι ξυλοδαρμοί στα γήπεδα είναι βία. Το κατέβασμα του διακόπτη της ΔΕΗ είναι βία. Δεν υπάρχει δικαιολογημένη και αδικαιολόγητη βία. Όσο περισσότερο καταφεύγουμε σε αυτή τόσο περισσότερο εθίζονται και αναισθητοποιούνται οι πολίτες ως προς αυτή. Η βία γεννάει βία μέχρι να φτάσει στο σημείο της αυτοκαταστροφής της.

Τέλος, θα πρέπει όλοι μας σε ατομικό επίπεδο να κάνουμε ότι μπορούμε για το κοινό καλό χωρίς κάποιος να μας το επιβάλλει. Αν όλοι προσπαθήσουμε για την καλυτέρευση του συνόλου, τότε φαινόμενα όπως αυτό της χρυσής αυγής θα τεθούν από μόνα τους στο περιθώριο. Θα πρέπει όσο μπορούμε να διαβάσουμε, να μάθουμε τις αιτίες των πραγμάτων και γιατί αυτά συμβαίνουν και όχι να καταφεύγουμε στη δημαγωγία, την ημιμάθεια και τις θεωρίες συνομωσίας. Ποιοι  ανέχτηκαν την ατιμώρητη άνοδο της χρυσής αυγής; Ποιοί ωφελούνται από την παρουσία της; Ποιοι ωφελούνται από τη θεαματική, πλην όμως επιφανειακή και επικοινωνιακή σύλληψη της ηγεσίας της; Ποία τα αίτια; Απαντώντας όλα αυτά με ορθολογικά επιχειρήματα μπορούμε να προσεγγίσουμε τη λύση του προβλήματος. Με σπασμωδικές, πυροσβεστικές ενέργειες απλά μεταθέτουμε το  πρόβλημα για το μέλλον. Και όταν το πρόβλημα επιστρέψει θα είναι πολύ πιο δύσκολη η αντιμετώπιση του.