Διεθνείς Σχέσεις & Οικονομική 101

…Fear is the path to the dark side. Fear leads to anger. Anger leads to hate. Hate leads to suffering. I sense much fear in you…Master Yoda, Star Wars, The Phantom Menace

…If you're not with me, then you're my enemy…Anakin Skywalker, Star Wars, The Revenge of the Sith

…In order to ensure our security and continuing stability, the Republic will be reorganized into the first Galactic Empire, for a safe and secure society which I assure you will last for ten thousand years…The emperor, Star Wars, The Revenge of the Sith

Στις κοινωνικές επιστήμες (οικονομικά & διεθνείς σχέσεις) όταν αντιμετωπίζουμε ένα πρόβλημα πάντα ρωτάμε και προσπαθούμε να απαντήσουμε στο πώς, ποιός, πού, πότε και γιατί. Πώς δημιουργήθηκε το πρόβλημα, ποιοί είναι οι εμπλεκόμενοι, πού λαμβάνει χώρα αυτό, σε ποιές χρονικές συγκυρίες και γιατί συμβαίνει. Ποιά τα κίνητρα, ποιά τα αίτια, ποιά η αφορμή και ποιοί κερδίζουν.

Τι είναι ισχύς: Πολύ απλά, η ισχύς συνίσταται στην δυνατότητα που έχει κάποιος να επενεργεί θετικά ή αρνητικά πάνω σε κάποιον ή σε κάτι. Η ισχύς αναλύεται σε τρείς κατηγορίες συντελεστών, οι οποίοι σε γενικές γραμμές είναι οι εξής:

Συντελεστές Ισχύος
Υλικοί Συντελεστές	Λειτουργικοί Συντελεστές	Υποκειμενικοί συντελεστές
Ένοπλες Δυνάμεις Πλούτος Πληθυσμός Γεωγραφική Θέση	Πολιτικό Σύστημα Διοίκηση του Κράτους Στρατιωτική Κινητοποίηση	Ηγεσία Κύρος Χώρας

Όπως βλέπετε, οι ένοπλες δυνάμεις και ο πλούτος ενός κράτος είναι δύο πολύ σημαντικοί και αλληλεξαρτώμενοι συντελεστές αλλά δεν είναι οι μόνοι. Πολύ σημαντικοί παράγοντες είναι το πολιτικό σύστημα μιας χώρας καθώς και η ηγεσία της. Δεν αρκεί να έχεις τα μέσα στη διάθεση σου, πρέπει να έχεις την ικανότητα και τη θέληση να τα χρησιμοποιήσεις επωφελεία σου (able and willing).

Τι είναι στρατηγική: Εδώ κάπου χωράει και ο ρόλος της στρατηγικής. Η στρατηγική είναι ο συνεκτικός κρίκος ανάμεσα στην άσκηση πολιτικής και στην τακτική. Εάν οι πολιτικοί στόχοι που έχουν τεθεί είναι εκτός πραγματικότητας ή στηρίζονται σε λανθασμένη ανάγνωση του διεθνούς περιβάλλοντος τότε και η στρατηγική θα είναι συνεπακόλουθα λανθασμένη. Με άλλα λόγια, μπορεί κάποιος να είναι ικανότατος στο πεδίο της τακτικής αλλά να χάσει τον γενικότερο στόχο. Τρανό παράδειγμα εδώ ο Αννίβας, ο οποίος κέρδισε σχεδόν όλες τις μάχες ενάντια στους Ρωμαίους αλλά έχασε τον πόλεμο.

Τι είναι διεθνές σύστημα κρατών: Το διεθνές σύστημα οικοδομείται πάνω σε δύο βασικές αρχές. Είναι άναρχο και ανταγωνιστικό. Είναι άναρχο γιατί δεν υπάρχει κάποια ανώτερη αρχή πάνω από τα κράτη που να επιβάλλει την τάξη βάσει ενός κοινά αποδεκτού αξιακού συστήματος. Είναι ανταγωνιστικό, γιατί τα κράτη, όπως και οι άνθρωποι που τα απαρτίζουν, έχουν ως πρωταρχικό τους στόχο την επιβίωση. Τα κράτη προκειμένου να επιβιώσουν συσσωρεύουν φορτία ισχύος, γιατί έτσι μόνο μπορούν να μειώσουν την αβεβαιότητα τους και να αισθάνονται ασφάλεια. Η αναζήτηση φορτίων ισχύος τα οδηγεί σε μεταξύ τους συγκρούσεις. Η συσσώρευση ισχύος μπορεί να γίνει είτε με εσωτερική είτε με εξωτερική εξισορρόπηση. Η εξωτερική εξισορρόπηση συνίσταται στις συμμαχίες μεταξύ των κρατών προκειμένου αυτά μαζί να επιτύχουν έναν κοινό σκοπό. Η εσωτερική εξισορρόπηση συνίσταται στις ενέργειες ενός κράτος προκειμένου να αυξήσει την ισχύ του με δικά του μέσα. Γίνεται εύκολα κατανοητό ότι έχει σαφώς λιγότερη αβεβαιότητα για ένα κράτος η διαδικασία εσωτερικής εξισορρόπησης.

Στις διεθνείς σχέσεις υπάρχουν τρεις θεωρήσεις επί των πραγμάτων:

• Ρεαλιστική Θεώρηση: Το διεθνές σύστημα κρατών είναι άναρχο και ανταγωνιστικό. Το κράτος είναι ο ανώτερος παράγοντας του συστήματος και δεν υπάρχει κάποια αρχή πάνω από αυτό. Πρωταρχικός στόχος του κράτους είναι η επιβίωση. Για να επιτευχθεί η επιβίωση απαιτείται ισχύς, η ισχύς γεννά φόβο, καχυποψία και ανταγωνισμό. Η ασφαλέστερη θέση για κάθε κράτος είναι αυτή του περιφερειακού ηγεμόνα και άρα κάθε κράτος νομοτελειακά προσπαθεί να φτάσει σε αυτό το επίπεδο.
• Ιδεαλιστική Θεώρηση: Τα κράτη συγκρούονται και υπάρχει φόβος, επιβουλή και καχυποψία μεταξύ τους διότι η φύση των ανθρώπων που τα αποτελούν εμποτίζεται με αυτές τις ιδέες. Εάν επικρατήσουν πανανθρώπινες αξίες (ηθική) και οι άνθρωποι εκπαιδευτούν να μη σκέφτονται έτσι, τότε και μεταξύ των κρατών θα επικρατήσει ειρήνη. Οι δημοκρατικές και ανθρωπιστικές αξίες πρέπει να διαδοθούν για να επικρατήσει η ειρήνη.
• Επαναστατική Θεώρηση: Τα κράτη συμπεριφέρονται ως κοινοί ληστές επιβουλευόμενα τους πόρους των άλλων. Αυτό γίνεται διότι η φύση του καπιταλιστικού συστήματος ωθεί κράτη και ανθρώπους να συμπεριφέρονται με αυτό τον τρόπο. Με την επιβολή της επαναστατικής θεωρίας με κάθε δυνατό μέσο θα επικρατήσει η παγκόσμια ειρήνη (αυτοκρατορική ειρήνη, pax romana). Η επιβολή γίνεται για το καλό των κρατών και γίνεται είτε ειρηνικά είτε δια της βίας. Κάθε δυνατό μέσο που επιτυγχάνει την επιβολή είναι ανεκτό και επιθυμητό (ο σκοπός αγιάζει τα μέσα). Όποιος δεν είναι υπέρ της «επανάστασης» είναι εχθρός της (quote no.3).

Βέλτιστες Νομισματικές Περιοχές: Μια γεωγραφική περιοχή θεωρείται νομισματικά βέλτιστη όταν η οικονομική της αποδοτικότητα μεγιστοποιείται υπό τη χρήση ενός κοινού νομίσματος. Για να θεωρείται μια γεωγραφική περιοχή νομισματικά βέλτιστη υπάρχουν τα ακόλουθα κριτήρια:

·         Κινητικότητα της Εργασίας: Αυτό επιτρέπει στο εργατικό δυναμικό να μετακινείται από μια περιοχή με φτωχές ευκαιρίες εργασίας και εισοδήματος σε άλλες που έχουν υψηλά επίπεδα ανάπτυξης. Αυτή η μετακίνηση μειώνει την ανεργία στην φτωχή περιοχή ενώ περιορίζει τον πληθωρισμό στην πλούσια.

·         Κινητικότητα του Κεφαλαίου: Ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίων εντός της νομισματικής περιοχής επιτρέπει τη βέλτιστη διαχείριση πόρων εκεί όπου αυτοί πραγματικά χρειάζονται.

·         Ευελιξία Τιμών και Μισθών: Προκειμένου να λειτουργήσουν αποτελεσματικά τα δύο παραπάνω κριτήρια είναι εκ των ων ουκ άνευ, η γρήγορη προσαρμοστικότητα τιμών και μισθών στις διαμορφούμενες οικονομικές συνθήκες.

·         Μηχανισμός Διάχυσης Ρίσκου: Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει ένας μηχανισμός μεταφοράς κεφαλαίων από μια πλούσια περιοχή σε μια άλλη που έχει ανάγκη.

·         Πανομοιότυποι Οικονομικοί Κύκλοι: Όταν μια περιοχή έχει εκρηκτική ανάπτυξη ενώ μια άλλη αντιμετωπίζει ύφεση είναι πολύ δύσκολο έως ακατόρθωτο για τη νομισματική αρχή να επιλέξει μια βέλτιστη πολιτική.

·         Παραγωγική Διαφοροποίηση: Όταν διαφορετικές περιοχές μιας ένωσης παράγουν μια ποικιλία διαφορετικών αγαθών τότε η εισαγωγή κοινού νομίσματος μπορεί να δώσει πολύ μεγάλη ώθηση στις συναλλαγές και το εμπόριο.

·         Ομοιογενείς Προτιμήσεις: Αυτό σημαίνει ότι οι διάφορες περιοχές που απαρτίζουν την ένωση έχουν παρόμοιες απαιτήσεις από τη νομισματική τους αρχή, δηλαδή για παράδειγμα, όλοι επιθυμούν σφιχτή νομισματική πολιτική και χαμηλό πληθωρισμό.

·         Κοινή Πεποίθηση για το Μέλλον: Οι περιοχές που απαρτίζουν την νομισματική ένωση πιστεύουν ότι είναι προσδεμένες μαζί σε έναν κοινό στόχο. Όταν μια περιοχή αντιμετωπίζει πρόβλημα οι άλλες σπεύδουν να βοηθήσουν.

Εάν εφαρμόσουμε αυτά τα κριτήρια βαθμολογίας για το Ευρώ, εύκολα αντιλαμβανόμαστε ότι το Ευρώ παίρνει κάτω από τη βάση. Όμως θα πρέπει να κατανοήσουμε ότι η φύση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ακριβώς επειδή είναι ένας συνεταιρισμός κρατών, είναι να μετασχηματίζεται με αργούς ρυθμούς. Έχει γίνει προσπάθεια να ανεβεί η «βαθμολογία» του κοινού νομίσματος σε σχέση με τα παραπάνω κριτήρια, ίσως όχι όσο γρήγορα θα επιθυμούσαν οι χώρες του Νότου που είχαν συνηθίσει σε μια νομισματική πολιτική πιο επεμβατική.

Θα πρέπει να κατανοήσουμε ότι: το Ευρώ είναι ένα όχημα πολιτικής ενοποίησης της Ευρώπης. Είναι αφελές να πιστεύουμε ότι σε μια τέτοια ενοποίηση τα κράτη θα έχουν ίσα δικαιώματα και φωνή. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ένας συνεταιρισμός κρατών όπου επιχειρείται ένας συνεχής συγκερασμός συμφερόντων υπό τους κανόνες που θέτουν οι μεγάλες δυνάμεις. Σε μια πολιτική συνομοσπονδία, όπως μετεξελίσσεται η Ευρωπαϊκή Ένωση, οι κανόνες του παιχνιδιού είναι πολύ συγκεκριμένοι. Όταν ένα κράτος θυσιάζει μέρος της ισχύος του (απώλεια άσκησης νομισματικής πολιτικής) θα πρέπει να έχει ξεκάθαρους στόχους: γιατί συμμετέχει στην Ένωση και τι επιδιώκει. Να γνωρίζει πως θα αναπληρώσει τη χαμένη του ισχύ με άλλους τρόπους.

Παρότι είναι ιστορικά σπάνιο να προηγείται η οικονομική και νομισματική ενοποίηση της πολιτικής, εντούτοις υπάρχει ως ιστορικό παράδειγμα με τη Γερμανική ενοποίηση του 19^ου αιώνα (Zollverein). Οι Γερμανοί απλά εφαρμόζουν κάτι το οποίο είχε επιτυχία στο παρελθόν για αυτούς.

Το παρόν δημοψήφισμα λοιπόν έχει να κάνει με το που θέλουμε η χώρα μας να βρίσκεται για τα επόμενα χρόνια. Ναι, είμαι ο πρώτος που θα πει ότι το ευρώ έχει ελαττώματα, παρόλα αυτά θα πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η χώρα μας ωφελήθηκε από τη σχέση της με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το αν η χώρα αξιοποίησε σωστά τα όσα έλαβε είναι δικό μας πρόβλημα και εμείς καλούμαστε να το λύσουμε. Το παρόν δημοψήφισμα έχει να κάνει με τη συμμετοχή μας ή όχι στη Δύση και σε Ευρωατλαντικές δομές στις οποίες η χώρα μας έχει επενδύσει όλη της την μεταπολεμική πορεία. Ναι, η παρούσα λύση είναι μια κακή λύση. Το δημοψήφισμα έτσι όπως παραπλανητικά είναι διατυπωμένο, προσφέρει επιλογές ανάμεσα στην πτώση από την ταράτσα και την κάθοδο με μια πολύ απότομη τσουλήθρα που θα μας σπάσει τα πόδια. Θα πρέπει όμως να θυμόμαστε τα εξής:

·         Το Ευρώ προσφέρει συναλλαγματική ασφάλεια στη χώρα ως προς τις συναλλαγές τις στο εξωτερικό. Συναλλασσόμαστε με ένα ισχυρό νόμισμα το οποίο έχει ελάχιστες αυξομειώσεις και που δε χάνει την αξία του. Οι εισαγωγές μας σε ενέργεια, πετρέλαιο και άλλες πρώτες ύλες είναι πολύ ευκολότερες και διασφαλισμένες.

·         Το Ευρώ είναι το όχημα μέσω του οποίου συμμετέχουμε σε ένα κλειστό κύκλο κρατών σημαντικής ισχύος. Αυτό προσδίδει μεγάλη αξία στη χώρα μας. Δεν είναι τυχαίο ότι Ρωσία και Κίνα επιθυμούν την παραμονή μας εντός του Ευρώ γιατί έτσι, μέσω των επενδύσεων τους, αποκτούν μια ψήφο και μια φωνή στα Ευρωπαϊκά πράγματα. Έξω από το Ευρώ η αξία της χώρας μας αυτόματα μειώνεται.

·         Ας σταματήσουμε να παραμυθιαζόμαστε με «κακούς» ξένους και «πτωχούς πλην τίμιους» Έλληνες. Στις διεθνείς σχέσεις δεν υπάρχει καλός ή κακός, υπάρχουν μόνο συμφέροντα. Ας δεχτούμε τώρα μια κακή συμφωνία και ας προσπαθήσουμε να την ανατρέψουμε στο μέλλον όπως οι Κύπριοι. Αν επιδείξουμε εθνική ομοψυχία όπως έκαναν ΟΛΕΣ οι άλλες χώρες που μπήκαν σε μνημόνιο μπορούμε να τα καταφέρουμε. Αυτό δε θα το πετύχουμε μέσω ενός διχαστικού δημοψηφίσματος.

·         Θα πρέπει πάντα να θυμόμαστε τα λόγια του ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ, διεθνώς αναγνωρισμένου ως «πατέρα» της ιστορίας και των διεθνών σχέσεων: «οι ισχυροί θα πάρουν αυτά που μπορούν και οι αδύναμοι θα υποστούν αυτά που πρέπει». Αυτό σημαίνει ότι όταν είσαι μικρός και αδύναμος φρόντισε να βρεθείς στο κατάλληλο στρατόπεδο, φρόντισε να ισχυροποιήσεις τη θέση σου. Κανένας δεν θα το κάνει αυτό για σένα. Πάρε την κατάσταση στα χέρια σου!

·         Ανήθικο δεν είναι αυτό που σου επιβάλλει ο δανειστής σου, είναι ισχυρός και κοιτάει το συμφέρον του. Ανήθικο είναι οι δικοί σου οι ηγέτες, μέσα από τα λάθη και τις παραλήψεις τους να σε εκθέτουν σε κινδύνους.

·         Η παραμονή στο Ευρώ μας εξασφαλίζει μια δύσκολη πορεία με πολλούς κόπους, πολύ ιδρώτα και πολύ αίμα. Αλλά είναι μια πορεία με λιγότερες αβεβαιότητες και είναι στο χέρι μας να βελτιωθούμε όπως έκαναν Πορτογάλοι, Ιρλανδοί και Κύπριοι πριν από εμάς. Η έξοδος στη Δραχμή είναι μια πορεία στο άγνωστο με πολλούς και μεγάλους κινδύνους.

·         Η Ευρώπη γερνάει και οι μεταπολεμικές υποσχέσεις που έχουν γίνει στο πεδίο του κοινωνικού κράτους δύσκολα μπορούν να εκπληρωθούν ακόμα και από τα ισχυρότερα κράτη. Θα υπάρξουν αναταράξεις για όλα τα κράτη όχι μόνο για την Ελλάδα. Όσο γρηγορότερα αποδεχτούμε αυτή την αλήθεια και τακτοποιήσουμε ΜΟΝΟΙ μας τα του οίκου μας, τόσο το καλύτερο. Είναι προτιμότερο να τα τακτοποιήσουμε εντός του Ευρώ αξιοποιώντας όλα τα εργαλεία στη διάθεση μας (πακέτο Γιούνκερ, νομισματική χαλάρωση ΕΚΤ, κλπ) παρά έξω από αυτή.

·        Η εισαγωγή δραχμής είναι καταφανέστατα άδικη γιατί αποτελεί έμμεση φορολογία επί δικαίων και αδίκων. Εξισώνει το ίδιο προς τα κάτω όλα τα εισοδήματα. Πλήττει το ίδιο τον φτωχό με τον πλούσιο όπως άλλωστε όλοι οι έμμεσοι φόροι. Ποιοι έχουν να κερδίσουν από αυτό; Όσοι έχουν τα χρήματα τους έξω, όσοι έχουν μαύρα λεφτά και όσοι χρωστάνε. Αυτή είναι η κοινωνική δικαιοσύνη που θέλουμε;

Το δημοψήφισμα είναι ένα ερώτημα σχετικά με το αν θέλουμε την Ευρώπη με τους κανόνες της ή αν θέλουμε να πορευθούμε σε μια μοναχική πορεία προς το άγνωστο. Δε ζητήσαμε από κανέναν να θέσει εν’ αμφιβόλω τη θέση της χώρας μας στο διεθνές γίγνεσθαι. Δε ζητήσαμε από κανέναν να παζαρέψει το μέλλον μας. Δε ζητήσαμε από κανέναν να μας καταστρέψει τις όποιες οικονομίες μας και να παίξει το μέλλον των παιδιών μας στα ζάρια μιας ιδεοληψίας. Δε δεχόμαστε τις ταμπέλες των «προδοτών», «Μερκελιστών» και «γερμανοτσολιάδων» που μας προσάπτουν. Η άρνηση διαλόγου και η επιθετική επιβολή των απόψεων σου επί του άλλου συνιστά ακραία μορφή φασισμού. Τα δικαιώματα σου σταματούν εκεί όπου αρχίζουν τα δικά μου. Σεβάσου τη διαφορετική μου άποψη όπως εγώ σέβομαι το δικαίωμα σου να λες εσύ τη δική σου. Εγώ καταθέτω με επιχειρήματα την άποψη μου υπέρ της Ευρωπαϊκής πορείας της χώρας, κατέθεσε και εσύ τη δική σου, χωρίς λεκτική βία, ταμπέλες και χαρακτηρισμούς. Είμαστε όλοι κάτοικοι αυτής της μικρής χώρας και καλούμαστε να ζήσουμε μαζί και να λύσουμε τα προβλήματα μας και μετά από αυτό το δημοψήφισμα. Ας το θυμόμαστε αυτό όταν αποδίδουμε χαρακτηρισμούς στους άλλους.