Το Φαινόμενο της Χρυσής Αυγής

Το Σαββατοκύριακο που μας πέρασε είχαμε τη σύλληψη της ηγετικής ομάδας της χρυσής αυγής με κύρια κατηγορία ανάμεσα σε πολλές άλλες, της σύστασης εγκληματικής οργάνωσης. Είναι πράγματι ένα σημαντικό βήμα προστασίας της ελληνικής δημοκρατίας ενάντια στο φαινόμενο του νεοναζισμού, πλην όμως αυτό το βήμα θα πρέπει να έχει και συνέχεια. Θα πρέπει ως κοινωνία να αναρωτηθούμε πως φθάσαμε ως εδώ και πως μπορούμε να λύσουμε το πρόβλημα σε μόνιμη βάση. Σε κάθε περίπτωση, τώρα δεν είναι η ώρα για πανηγυρισμούς αλλά για περίσκεψη και δράση. Να θυμίσουμε ότι ο Αδόλφος Χίτλερ φυλακίστηκε για το αποτυχημένο πραξικόπημα του 1923 στο Μόναχο. Τη δεκαετία του 1920 οι εθνικοσοσιαλιστές θεωρούνταν γραφικοί και αμελητέα δύναμη, αλλά αυτό ήταν κάτι που άλλαξε πολύ γρήγορα. Συλλαμβάνοντας την ηγετική ομάδα αλλά μη θεραπεύοντας τις ρίζες του κακού απλά αγοράζουμε χρόνο μέχρι την επανεμφάνιση του προβλήματος σε νέα, μεταλλαγμένη και πιο επικίνδυνη εκδοχή.

Το φαινόμενο της χρυσής αυγής μας οδηγεί σε ορισμένες ανησυχητικές διαπιστώσεις και ερωτήματα. Ας δούμε αναλυτικά μερικά από αυτά:

1. Ανησυχητική διείσδυση και απήχηση εντός των σωμάτων ασφαλείας

Οι πρόσφατες αποκαλύψεις καταδεικνύουν μια ανησυχητική διάβρωση των σωμάτων ασφαλείας (κυρίως της αστυνομίας). Παρουσιάστηκαν περιπτώσεις όπου η αστυνομία είτε, στην καλύτερη περίπτωση, ανέχτηκε τις δραστηριότητες της Χρυσής Αυγής είτε, στη χειρότερη, παρείχε υποστήριξη και πληροφορίες. Ορισμένοι κύκλοι εντός της αστυνομίας ίσως να θεώρησαν ότι η χρυσή αυγή αποτελεί ένα χρήσιμο σύμμαχο για τον έλεγχο (γκετοποίηση) των λαθρομεταναστών ή ως αντίβαρο αναρχικών αριστεριστών. Το πλέον δύσοσμο στοιχείο όμως είναι η ιδεολογική ταύτιση μελών των σωμάτων ασφαλείας (ιδιαίτερα των μονάδων αποκατάστασης της τάξης) με την πρακτική της βίας που ευαγγελίζεται η χρυσή αυγή. Δείγματα αυτής της τάσης είχαν διαφανεί στις τελευταίες εκλογές, όπου σε εκλογικά τμήματα του κέντρου των Αθηνών όπου ψηφίζει μεγάλος αριθμός αστυνομικών, η χρυσή αυγή είχε παρουσιάσει εντυπωσιακά ποσοστά. Γενικότερα είναι εσφαλμένη η τακτική της ελληνικής αστυνομίας στον τομέα της αποκατάστασης τάξης αφού δίνεται βαρύτητα στη χρήση χημικών και στη σωματική βία, ενώ προτεραιότητα θα έπρεπε να είναι η πρόληψη (χρήση έφιππων αστυνομικών, αστυνομικών σκύλων, αντλίες νερού κλπ) και ο εκφοβισμός προκειμένου να αποτραπεί η διασάλευση της τάξης εξ’ αρχής.

2. Δημιουργία παραστρατιωτικής οργάνωσης και υποκατάσταση λειτουργιών του κράτους

Η φράση «…τώρα θα δείτε τι θα πάθετε, θα φωνάξω τη χρυσή αυγή…» μπορεί να ακούγεται αστεία αλλά δείχνει το μέγεθος της αποσάθρωσης της κρατικής μηχανής. Το κράτος για να λειτουργήσει πρέπει να έχει το μονοπώλιο άσκησης βίας. Όταν άλλοι οργανισμοί εντός της κρατικής οντότητας αρχίζουν να αμφισβητούν αυτό το μονοπώλιο τότε εμφανίζονται προβλήματα. Ιστορικά, ένας από τους κυριότερους λόγους ανόδου των εθνικοσοσιαλιστών στην εξουσία υπήρξε η υπόσχεση επιβολής τάξης και ασφάλειας και η διάθεση κατάλληλων μέσων προς αυτό. Η απόλυτη αποτυχία της κρατικής μηχανής, να ελέγξει το φαινόμενο της λαθρομετανάστευσης και της συνακόλουθης παραβατικότητας προσέφερε πεδίο δόξης λαμπρό στα τάγματα ασφαλείας της χρυσής αυγής που υποκατέστησαν κατ’ αυτόν τον τρόπο καίριες λειτουργίες του κράτους. Στην ουσία, το ίδιο το κράτος υπέσκαψε τα θεμέλια του ανεχόμενο τη χρυσή αυγή να δρα ως υπεργολάβος παροχής ασφάλειας. Από τα πιο απλά μέχρι τα πιο σύνθετα προβλήματα η χρυσή αυγή είχε αποκτήσει τη φήμη, αν όχι και την έννοια στην πράξη, του καταφυγίου τελευταίας επιλογής. Πράγμα εξαιρετικά επικίνδυνο για τη δημοκρατία μας.

3. Η Ελληνική κοινωνία είναι απαθής και ανέχεται τη βία από όπου και αν αυτή προέρχεται.

Δυστυχώς αυτή είναι και η πιο λυπηρή διαπίστωση. Η χρυσή αυγή δεν προέκυψε από παρθενογένεση. Η ελληνική κοινωνία είναι ανώριμη και θεωρεί τη βία ως μέσο επίλυσης των προβλημάτων που η φτωχή διαλεκτική της ικανότητα αδυνατεί να επιλύσει. Τι εννοώ: είσαι αντίπαλη ομάδα; θα σε δείρουμε. Είσαι μέλος αντίπαλης κομματικής νεολαίας; θα σε δείρουμε. Είσαι έγχρωμος πακιστανός/κινέζος/αθίγγανος/μαύρος/αλβανός; Θα σε δείρουμε. Διεκδικούμε οτιδήποτε; Θα καταλάβουμε ή θα καταστρέψουμε δια της βίας δημόσια περιουσία προκειμένου να επιτύχουμε το αίτημα μας όποιο και αν είναι αυτό. Θα επιβάλουμε τις θέσεις μας μέσω εκβιαστικών διλλημάτων. Ας μη γελιόμαστε: είναι απίστευτος ο βαθμός στον οποίο η κοινωνία μας καταφεύγει στη χρήση βίας, όχι απαραίτητα υπό τη μορφή ξυλοδαρμού, προκειμένου να επιλύσει οποιοδήποτε πρόβλημα προκύπτει. Η μανιχαϊστική προσέγγιση πολλών από εμάς, δηλαδή αν δεν είσαι μαζί μου είσαι εναντίον μου, αναπόφευκτα αποτελεί κοιτίδα επώασης της βίας. Όμως στη φύση και κατ’ επέκταση στην κοινωνία τα προβλήματα είναι πάντα πολυσύνθετα και ποτέ δεν ακλουθούν το δίπολο άσπρο – μαύρο. Όσο πιο ώριμη είναι μια κοινωνία, όσο περισσότερο τα μέλη της αποτελούνται από σκεπτόμενους κριτικά πολίτες, τόσο περισσότερο ανθεί ο διάλογος και η διαπραγμάτευση με ορθολογικούς όρους.

4. Το ελληνικό σύστημα διακυβέρνησης νοσεί βαρύτατα

Ιστορικά, από ιδρύσεως νεοελληνικού κράτους η διακυβέρνηση της χώρας είναι στρεβλή σε κάθε έκφανση της. Η ελληνική κοινωνία δεν έχει μετέλθει των απαραίτητων μετασχηματισμών προκειμένου να αποκτήσει την έννοια του συνόλου. Οι πολίτες δεν διαθέτουν την ωριμότητα να αντιληφθούν ότι το προσωπικό τους όφελος μεγιστοποιείται μέσα από την βελτίωση της συνολικής ωφέλειας. Αντ’ αυτού, οι πολίτες αντιμετωπίζουν το κράτος με καχυποψία και την κρατική εξουσία με φόβο. Το κράτος από πλευράς του αντιμετωπίζει τους πολίτες συλλήβδην ως ένοχους και εξαντλεί την αυστηρότητα του επί δικαίων και αδίκων (συνηθέστερα επί αδίκων). Αυτό οδηγεί τους πολίτες να επιθυμούν εκούσια ή ακούσια να καρπωθούν τα μέγιστα δυνατά οφέλη από το ταμείο του συνόλου αδιαφορώντας για τις συνέπειες. Η επιθυμία αυτή οδήγησε στη δημιουργία ενός παρασιτικού – πελατειακού πολιτικού συστήματος το οποίο προκειμένου να ανέλθει στην εξουσία υποσχόταν τα πάντα. Όσο η πυραμίδα (Ponzi scheme) της ελληνικής οικονομίας ανθούσε και το δανεικό χρήμα μοιραζόταν αφειδώς, το φαινόμενο της χρυσής αυγής καλυπτόταν κάτω από το μανδύα της γραφικότητας. Όταν όμως το πελατειακό σύστημα κατέρρευσε υπό των βάρος των υποσχέσεων που είχε μοιράσει και που δεν μπορούσαν πλέον να εκπληρωθούν, οι πολίτες επαναστάτησαν. Διότι πλέον, δεν υπήρχε η έννοια του δούνε και λαβείν αλλά και οι πολιτικοί δεν ήξεραν πώς να πολιτευτούν χωρίς να δημαγωγούν και να υπόσχονται. Όταν λοιπόν υπάρχει έλλειμμα ορθού λόγου και επιχειρημάτων τότε ανθούν άλλες καταστάσεις. Η χρυσή αυγή δε γεννήθηκε από την όποια οικονομική κρίση. Η οικονομική κρίση αποτελεί αφορμή και τροφή για τη μεγέθυνση της αλλά όχι γενεσιουργό αιτία. Η σαθρότητα του διακυβερνητικού μοντέλου της χώρας σε συνδυασμό με την ανεξέλεγκτη ανοχή μειοψηφιών που επιβάλλονται δια της βίας είναι οι βασικές αιτίες που οδήγησαν στην άνοδο της. Το πολιτικό σύστημα μέχρι και τη δωδέκατη ώρα έπαιζε το παραδοσιακό πελατειακό παιχνίδι διάχυσης ευθυνών και ανεδαφικών υποσχέσεων. Αυτό οδηγούσε στην ολοένα και μεγαλύτερη απαξίωση του στα μάτια των πολιτών οι οποίοι με τη σειρά τους κατέφυγαν στη χρυσή αυγή ως μέσο τιμωρίας του πολιτικού συστήματος. Η χρυσή αυγή έθελξε τις μάζες μέσω του τιμωριτικού της λόγου και όχι διότι προσέφερε κάποια λογική λύση εξόδου από την κρίση. Η λογική που επικράτησε είναι ότι «εγώ καταστράφηκα από τα ψέματα σας και τώρα θα ψηφίσω χρυσή αυγή για να σας τιμωρήσει». Και μόνο τα χαιρέκακα σχόλια που ακολούθησαν του ξυλοδαρμού της κυρίας Κανέλλη από τον κύριο Κασιδιάρη αποτελούν σαφή ένδειξη της συλλογιστικής των ψηφοφόρων. Αγνοεί φυσικά ο ψηφοφόρος – πολίτης τις συνέπειες των δικών του πράξεων και παραλήψεων. Γνωρίζει ο πολίτης – ψηφοφόρος άριστα τα δικαιώματα του και καθόλου τις υποχρεώσεις του. Η πολιτική ηγεσία μιας κοινωνίας αποτελεί καθρέφτη της ίδιας. Αυτοί οι άνθρωποι που μας διοίκησαν και μας διοικούν είναι κομμάτι μας. Δεν είναι ουρανοκατέβατοι και εμείς ως σκεπτόμενοι πολίτες τους ψηφίσαμε. Τους ψηφίσαμε όμως γιατί μας έταξαν κάτι σε βάρος του συνόλου και όχι για τις ιδέες τους ή τις προτάσεις τους. Τώρα που αυτό που μας έταξαν χάθηκε αντιδρούμε και μέσα στην ανωριμότητα μας καταφεύγουμε σε αυτόν που θα βλάψει κατ’ εμάς το πολιτικό σύστημα. Ένα πολιτικό σύστημα που, επαναλαμβάνω, εμείς ψηφίσαμε και επιλέξαμε.

Η σύλληψη της ηγετικής ομάδας της χρυσής αυγής είναι οπωσδήποτε ένα καλό νέο αλλά θα πρέπει να ακολουθήσουν και άλλα βήματα. Θα πρέπει το κράτος από εδώ και στο εξής να είναι το ίδιο άτεγκτο στην εφαρμογή του νόμου προς όλες τις κατευθύνσεις και όχι να υπάρχουν δύο μέτρα και δύο σταθμά. Αυτό σημαίνει ότι το πολιτικό δυναμικό της χώρας επιβάλλεται να κάνει την αυτοκάθαρση του. Η ηγεσία προκειμένου να είναι αξιόπιστη οφείλει να δρα παραδειγματικά και όχι κατά περίπτωση. Θα πρέπει ο πολίτης να αποκτήσει το περί δικαίου αίσθημα, ότι το κράτος αντιμετωπίζει όλους τους πολίτες ισόνομα και όχι να αισθάνεται την ανάγκη να καταφύγει αλλού για να βρει δικαίωση. Θα πρέπει να παταχθεί η βία από όπου και αν προέρχεται. Η άσκηση δικαιωμάτων είναι θεμιτή αλλά πρέπει να σταματάει εκεί όπου αρχίζουν τα δικαιώματα του άλλου. Η καταχρηστική απεργία είναι βία. Η κατάληψη και καταστροφή δημόσιας περιουσίας είναι βία. Το κλείσιμο ενός δημόσιου δρόμου είναι βία. Οι ξυλοδαρμοί στα γήπεδα είναι βία. Το κατέβασμα του διακόπτη της ΔΕΗ είναι βία. Δεν υπάρχει δικαιολογημένη και αδικαιολόγητη βία. Όσο περισσότερο καταφεύγουμε σε αυτή τόσο περισσότερο εθίζονται και αναισθητοποιούνται οι πολίτες ως προς αυτή. Η βία γεννάει βία μέχρι να φτάσει στο σημείο της αυτοκαταστροφής της.

Τέλος, θα πρέπει όλοι μας σε ατομικό επίπεδο να κάνουμε ότι μπορούμε για το κοινό καλό χωρίς κάποιος να μας το επιβάλλει. Αν όλοι προσπαθήσουμε για την καλυτέρευση του συνόλου, τότε φαινόμενα όπως αυτό της χρυσής αυγής θα τεθούν από μόνα τους στο περιθώριο. Θα πρέπει όσο μπορούμε να διαβάσουμε, να μάθουμε τις αιτίες των πραγμάτων και γιατί αυτά συμβαίνουν και όχι να καταφεύγουμε στη δημαγωγία, την ημιμάθεια και τις θεωρίες συνομωσίας. Ποιοι  ανέχτηκαν την ατιμώρητη άνοδο της χρυσής αυγής; Ποιοί ωφελούνται από την παρουσία της; Ποιοι ωφελούνται από τη θεαματική, πλην όμως επιφανειακή και επικοινωνιακή σύλληψη της ηγεσίας της; Ποία τα αίτια; Απαντώντας όλα αυτά με ορθολογικά επιχειρήματα μπορούμε να προσεγγίσουμε τη λύση του προβλήματος. Με σπασμωδικές, πυροσβεστικές ενέργειες απλά μεταθέτουμε το  πρόβλημα για το μέλλον. Και όταν το πρόβλημα επιστρέψει θα είναι πολύ πιο δύσκολη η αντιμετώπιση του.      

Syria and the resurfacing of the Eastern Question

The ongoing civil war in Syria brings to focus the 19^th century Eastern Question albeit in a different setting. Then, we had the scramble of the Great Powers over the carcass of what once was the might Ottoman Empire. The vacuum created by the “sick man of Europe” led to all kinds of destabilizing crisis both in the Balkans and in the Middle East, until finally the First World War erupted sparked by “a silly thing in the Balkans” as Bismarck had prophesized. In a more recent light of historical events, the Middle East had been stabilized post World War Two along cold war lines; on one hand we had Israel and US backed Arabic monarchies and on the other hand we had Soviet backed secular “republics” (read dictatorships). Things would occasionally flare up but everything was kept under strict control. Then, after the Yom Kippur war in 1973, the Egyptians threw in the towel and switched sides; from a Soviet bastion in the Middle East they transformed themselves to one of the staunchest US allies. That left Syria rather isolated but everyone was happy with the result. From Morocco to Iran, every nation had a stable pro-US dictatorship (or monarchy, take your pick). Exceptions such as Libya and Syria where in effect sidelined and contained. Even after the 1979 revolution in Iran the US quickly managed to stabilize and contain the situation by adhering to that age old maxim “my enemy’s enemy is my friend” (Iraq).

Everyone was happy with these arrangements; The USSR had its allies (Libya and Syria); the US had its allies (Israel, Egypt, Saudi Arabia, Jordan, Iraq). Iran was successfully contained and engaged by Iraq (under heavy sponsoring from the US). In 1990 Iraq got greedy and invaded Kuwait. Order was promptly restored and the then US administration opted to keep Saddam Hussein in power as a bulwark against Iranian pressures. The administration also came to the conclusion that there was no clear exit strategy or succession should Saddam be ousted from power. Some felt that this constituted unfinished business and that led to the catastrophic Gulf War round two. This sequel provides us with useful insights of what not to do when planning a military operation and in general shows us clearly what happens when the political objectives are out of touch with reality. Under various vague notions of protecting the world from grave danger (Weapons of Mass Destruction, WMD), of uprooting Al Qaeda terrorist cells (completely false accusation) and of promoting freedom and democracy in the Middle East a sovereign state was invaded. The military operations where naturally a cake walk, the end game though proved a different matter altogether. WMDs where never found although the US sponsored dictatorship did harbor and use them during the Iran – Iraq war in the 80s. Al Qaeda was never found to have cells in Iraq despite extensive use of torture (Abu Ghraib prison) which should have been a no-brainer in the first place; Iraq was a secular dictatorship where women enjoyed considerable rights. Baghdad even had a synagogue and there were Christian churches. Civil laws were used instead of the Islamic law practiced in Saudi Arabia. These are features to which Al Qaeda is entirely antithetical to and the assumed linkage between Saddam Hussein and Osama bin Laden is but a figment of imagination. As for those advocating democracy and freedom, the ensuing civil war between the various factions in Iraq proved how difficult it is to promote democracy to a society which hasn't gone through the necessary transformations in order to foster such a change. We also need to keep in mind that Iraq is an artificially created state where highly heterogeneous ethnic and religious groups coexisted uneasily under the tyranny of Saddam Hussein.

Moving fast forward, we stumble upon the events unfolding after the eruption of the “Arabic Spring”. Through seemingly unconnected events beginning with protests in Tunisia (December 2010) a chain reaction started which swept away the cold war secular dictatorships from the region. All of the regimes which fell where, in various degrees, within the US sphere of influence. The Obama administration decided that these cold war relics had overrun their usefulness and went so far as to military intervene in Libya and push Mubarak towards an inglorious exit. While it is certainly true that these regimes had been considerably eroded by decades in power, by extensive corruption and nepotism and by being completely out of touch with the needs of their people, it is also true that the US strategy concerning their succession was flawed. The current administration tried to do the “democratic winds of change” on the cheap without ground forces being involved and failed. Proof of this “change of heart” is the reinstating of a military dictatorship in Egypt, a crucial US ally in the Middle East. This is the price which has to be paid when you try to liberalize realist policy objectives. In Syria however, once again policy objectives are out of touch with reality. US policy has been undermined by conflicting and counterproductive objectives, by ignoring facts on the ground and by basing policy on hopes rather than facts. We find a shocking lack of a long term strategy and the similarities with Iraq are chilling. Again we have a tirade about WMDs, red lines being crossed (does this remind anyone of “smoking guns” as was the case in Iraq?) and the plight of innocent democratic citizens being brutalized by the regime. And I ask you here: since when did the US or any other Great Power for that matter give a damn about human rights violations, dictatorships trampling democratic rights, WMDs and so on? The question is of course rhetoric; these pretexts and beliefs (“the right to protect”) are being used as methods of creating external and internal legitimacy for the achievement of policy objectives. The thing is that these arguments in favor of a military intervention in Syria have rapidly grown stale. The people may have a short attention span and may be subjected to daily doses of propaganda by the mass media, but the fiasco of the Iraq invasion is historically too close to be forgotten. The basic problem with a military intervention in Syria is one of succession. That is, what will happen to the country once Assad has left the scene? Civil wars can be nasty affairs and intervening in one directly can be even nastier. Right now we have the Assad regime which is firmly reliant upon Iranian help in order to survive. Russia merely uses the Syrian problem in order to score some cheap diplomatic points against the US and not because they have any great love for Assad. Their interests would be somewhat hurt should he be gone because weapons customers are always good friends but other than that there is not much of critical strategic value for them there. In short, he’s a useful nuisance towards the US, a customer of their weapons and that’s about it. Should push come to shove, the Russians will not risk their necks offering direct or indirect military aid towards Syria. So, the US wants to depose Syria because they’re the key Iranian ally in the region. Should Assad be deposed what will become of Syria? Will Iranian influence wax or wane? Will there be order or chaos for years to come? Will it be a stable country or will it become a failed state like Iraq, a terrorist playground for all interested. How are US interests best served in the region? To whom the profits from a military intervention?

Syria is an artificial state just like Iraq is. Different ethnic and religious groups co-exist under an enforced minority dictatorship. Destabilizing the current regime will most certainly open Pandora’s Box. Even Israel is reluctant to see a regime change in Damascus under current circumstances. With Assad what they see is what they get; with a country in an endless civil war no one is in control. And power vacuums are very bad things when it comes to the relations between states. Israel (and any rational thinker for that matter) rightly believes that a destabilized Syria will increase Iranian influence in the region, not decrease it. Assad has every reason to behave rationally when it comes to limiting Iranian influence; he wants to survive so he keeps things under relative control and limit. Without a strong authority and a country descending into faction warfare how will anyone limit the influence of fanatics on all sides? Or does the US believe it can control the fanatics it currently uses as pawns in this civil war? The events in Lybia and Egypt suggest that Muslim fundamentalism is very difficult to control once left out of the box. And there is yet another question; how would a fragile world economy profit from violent fluctuations caused in oil and other markets by a military intervention in Syria? Military interventions are serious events and anyone thinking that a 3 day bombing campaign in Syria will make all problems magically vanish is simply being naïve. During World War Two, the US administration had been planning about the governance of post war Germany two years prior the fall of the Third Reich. Considerable thinking and resources had been poured into this project and the manpower involved was in the thousands. And in both Germany and Japan we’re talking about first world countries with homogenous populations and historical institutions to fall back upon. In Iraq, post war planning was left to about a hundred people (ORHA) with no resources or authority and minimal time to plan ahead. Iraq and Syria are artificial nations created in the twilight of European imperialism, without homogeneity or any common destiny or history of their populace. What does the US wish to achieve by intervening? What is the long term plan and strategy? What are the policy objectives? Personally, I believe that an intervention in Syria opens a very big can of worms leading to yet another failed state in the region. What will happen if all those alleged chemicals find their way towards Hezbollah and are then launched upon Israel via Lebanon? Assad is rational enough never to do such a thing, but should he fear his end is near what will stop him from spreading such weaponry indiscriminately? The military option towards Syria is being pursued in order to preserve the right of the United States to intervene anywhere in the world under liberal-Wilsonian pretexts without the formalities of the UN. I fear however that these Wilsonian pretexts are becoming a purpose in their own right instead of a means to an end. The specter of the Munich agreement (1938) is being used as justification for intervention without prior deliberation. The distortion of facts and the absence of rational policy objectives are much more damaging in the long term than any preemptive intervention.