Αναρτήσεις
Κυκλοφόρουν γενικότερα το τελευταίο διάστημα στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης απόψεις οι οποίες συνοψίζονται περίπου ως εξής: "μα γιατί επιβάλλουμε τέτοια δρακόντεια μέτρα περιορισμού ως προφύλαξη από τον κορονοϊό, όταν για την απλή γρίπη που σκοτώνει χιλιάδες δεν κάνουμε τίποτα". Οι πιο ψαγμένοι μάλιστα αναφέρουν τα ξεσπάσματα γρίππης του 1957 - 1958 (Ασιατική Γρίπη) καθώς και του 1968 (Γρίπη του Hong - Kong) όπου υπήρξαν δεκάδες χιλιάδες νεκρών παγκοσμίως και δεν ελήφθη κανένα μέτρο. Η σύντομη απάντηση σε όλα τα παραπάνω είναι ότι συγκρίνουμε ανόμια πράγματα και άρα τα όποια συγκριτικά συμπεράσματα επιχειρηθεί να εξαχθούν θα είναι εξ' ορισμού εσφαλμένα. Και εξηγούμαι:
To αμερικανικό κέντρο για την αντιμετώπιση και την καταπολέμηση λοιμωδών ασθενιών (Centers for Disease Control and Prevention, CDC) χρησιμοποιεί έναν δείκτη που ονομάζει Pandemic Severity Index προκειμένου να χαρακτηρίσει ως προς τη σοβαρότητα εκδήλωσης πανδημικού φαινομένου ενάν ϊό ή μια λοιμώδη ασθένεια γενικότερα. Για την κατάταξη ενός ϊού σε αυτή την κλίμακα λαμβάνονται υπόψη διάφορα κρίτηρια, όπως για παράδειγμα η ευκολία μετάδοσης του ϊου, η σοβαρότητα των προκαλούμενων συμπτωμάτων, η θνησιμότητα του, η θνησιμότητα ανά κατηγορία πληθυσμού καθώς και η συμπεριφορά της μεταδοτικότητας σε σχέση με το περιβάλλον (υγρασία ατμόσφαιρας και θερμοκρασία). Η κλίμακα αυτή έχει πέντε επίπεδα: από την κατηγορία πέντε όπου κατατάσσονται οι πιο σοβαρές και επικίνδυνες πανδημίες έως την κατηγορία ένα που είναι οι λιγότερο ανώδυνες λοιμώδεις ασθένεις. Για να έχουμε υπόψη μας μια γρήγορη τάξη μεγέθους η εποχική γρίπη κατατάσεται στην κατηγορία 1 με θνησιμότητα πέριξ του 0,1% επί των ασθενών. Κατ' ανστοιχία, η περιβόητη Γριπη του 1918 (γνωστή και ως "Ισπανική Γρίπη") ανοίκει στην κατηγορία 5 με εκτιμώμενη θνησιμότητα ανάμεσα στο 3 και το 5% επί του τότε παγκόσμιου πληθυσμού. Προσοχή, δεν πρόκειται για θνησιμότητα επί των ασθενών, αλλά επί του τότε παγκόσμιου πληθυσμού. Ως προς την Ασιατική Γρίπη του 1957 - 1958 και τη Γρίπη του Hong - Kong του 1968 αυτές κατατάσσονται στην κατηγορία 2 της εν λόγω κλίμακας.
Αλλά ας εξετάσουμε περεταίρω ορισμένα δεδομένα. Το 1918, ο παγκόσμιος πληθυσμός εκτιμάται ότι ήταν πέριξ του 1,8 δισεκατομμυρίου ανθρώπων. Το 1957 ήταν λίγο κάτω από τα τρία δις ενώ το 1968 ήταν λίγο πάνω από τα 3,5 δις. Σήμερα, ο παγκόσμιος πληθυσμός εκτιμάται ότι βρίσκεται πέριξ των οκτώ δισεκατομμυριών ψυχών. Προφανέστατα λοιπόν μιλάμε για πολύ υψηλότερες πυκνότητες πληθυσμού με δεδομένο ότι ο διαθέσιμος χώρος επί της γης δεν αυξήθηκε με κάποιον μαγικό τρόπο. Το 1918 ένα ταξίδι από την Ελλάδα στην Αμερική απαιτούσε 14 ημέρες υπό ευνοϊκές συνθήκες, σήμερα για την ανατολική ακτή των Η.Π.Α απαιτούνται 10 με 14 ώρες αναλόγως την πτήση. Το 1921, η αξία του παγκόσμιου εμπορίου υπολογίζεται περίπου στα 19,7 δις δολλάρια, το 2018 η αξία του παγκοσμίου εμπορίου υπολογίζεται στα 19,67 τρισεκατομμύρια δολλάρια. Όλα αυτά τα νούμερα τα παραθέτω γιατί θέλω να δείξω ότι είναι επικίνδυνο να εξάγονται βιαστικά συμπεράσματα συγκρίνοντας ανόμοιες καταστάσεις. Ο σημερινός παγκοσμιοποιημένος κόσμος εντός του οποίου διαβιούμε, δεν έχει καμία σχέση με το 1918, αλλά ούτε και με το 1957 ή το 1968. Ναι, η τεχνολογία την οποία διαθέτουμε σε όλους τους τομείς και ειδικότερα στον κλάδο της υγείας απέχει έτη φωτός από την εποχή της Ισπανικής Γρίπης του 1918, αλλά ταυτόχρονα θα πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι ποτέ άλλοτε δεν έχει υπάρξει τέτοια συσσώρευση πληθυσμού επί της Γης. Ποτέ άλλοτε, οι οικονομίες της Γης δεν είχαν τέτοια σύνθετη αλληλεξάρτηση (complex interdependence) ανάμεσα τους. Ποτέ άλλοτε, δεν υπήρχε τέτοια ταχύτητα αλληλεπίδρασης ανάμεσα στους ανθρώπους επί της Γής. Ιστορικά, όλες οι παγκόσμιες πανδημίες ακολουθούν τους δρόμους του εμπορίου. Ποτέ άλλοτε στο παρελθόν δεν υπήρχε τέτοιας έκτασης και ταχύτητας εμπορική δραστηριότητα επί της Γης.
Ο κορονοϊός είναι ένας ϊός ο οποίος εντάσσεται στην κατηγορία 5 της εν λόγω κλίμακας. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας, η θνησιμότητα του εκτιμάται πέριξ του 3% επί των νοσούντων. Αλλά όσο κυνικό και αν ακουστεί αυτό που θα πω, το πρόβλημα δεν είναι αυτό καθ' αυτό η θνησιμότητα ενός ϊού. Τα αρνητικά χαρακτηριστικά μιας πανδημίας συνοψίζονται στην ταχύτητα με την οποία σκοτώνει, στην βαρύτητα των συμπτώματων των νοσούντων καθώς και στις ηλικιακές ομάδες οι οποίες νοσούν. Ενάς ϊός με έντονα τα παραπάνω στοιχεία μπορεί να οδηγήσει σε δύο επικίνδυνα φαινόμενα: α) στην παράλυση του δημοσίου συστήματος υγείας και β) στην παράλυση της κοινωνίας λόγω φόβου. Η πανδημία του 1918 αποτελούσε τον φόβο και τον τρόμο της εποχής κυρίως γιατί κινήθηκε έξω από τα συνηθισμένα μοτίβα μιας τυπικής γρίπης. Αφενός σκότωνε με μεγάλη ταχύτητα, αφετέρου χτύπησε νεανικούς πληθυσμούς και τέλος, το δεύτερο και φονικότερο κύμα χτύπησε αρχές φθινοπώρου όταν η τυπική γρίπη χτυπάει τον χειμώνα. Ο κορονοϊός αποτελεί μεγάλο πρόβλημα για τις ανεπτυγμένες δυτικές οικονομίες διότι σε αυτές, σεβαστό μέρος του πληθυσμού τους είναι άνω των 65 ετών (22% για την Ελλάδα). Για την εποχική γρίπη υπάρχει ανεπτυγμένο εμβόλιο το οποίο ανά έτος προσαρμόζεται. Η εποχική γρίπη σπάνια προκαλεί τόσο απότομες αναπνευστικές επιπλοκές. Ο κορονοϊός προκαλεί βαριά πνευμονική ανεπάρκεια και πνευμονία χωρίς να μπορούν οι επιστήμονες να εντωπίσουν επακριβώς την αιτιώδη σχέση. Εικάζεται, ότι οι άνθρωποι με υποκείμενα νοσήματα, με αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα ή/και αναπνευστικά προβλήματα (άσθμα, χρόνιο κάπνισμα, κλπ) αντιμετωπίζουν σοβαρότερα προβλήματα, αλλά δείτε προσεκτικά την πρώτη λέξη της πρότασης μου: "εικάζεται" είναι η λέξη κλειδί.
Για την αντιμετώπιση της πανδημίας που βιώνουμε, για όλα τα χαρακτηριστικά του σήμερα τα οποία ανέλυσα παραπάνω, η μόνη ορθή αντιμετώπιση είναι αυτή της κοινωνικής απομώνοσης. Είναι η σχολαστική τήρηση των μέτρων υγιείνης και η πιστή τήρηση των οδηγιών των κρατικών αρχών. Έχει γίνει μια τεράστια προσπάθεια, με ανυπολόγιστο κόστος τόσο σε ανθρώπινες ζωές όσο και σε χρήμα, προκειμένου να τιθασευτεί η παρούσα πανδημία, είναι κρίμα να αχρηστευτεί όλη αυτή η προσπάθεια λόγω χαλάρωσης. Είναι απολύτως κατανοητό ότι υπάρχει κόπωση του πληθυσμού από τα μέτρα καθώς και έντονο οικονομικό πρόβλημα για μεγάλη μερίδα του πληθυσμού. Είναι όμως προτιμότερο να ξαναφτιάξουμε την οικονομία μας υγίεις παρά να καταρρεύσει το δημόσιο σύστημα υγείας υπό ροές βαριά ασθενών συνανθρώπων μας. Και ας μην σκεφτόμαστε μόνο τους νοσούντες από τον κορονοϊό: ένα σύστημα υγείας στα όρια του σημαίνει ότι ακόμα και ένα απλό περιστατικό ρουτίνας όπως για παράδειγμα ένα ορθοπεδικό περιστατικό (κάταγμα ενός οστού) μπορεί να καταλήξει να είναι μια μικρή οδύσσεια για έναν ασθενή υπό αυτές τις συνθήκες.
Στον τίτλο του παρόντος κειμένου έγραψα και τη λέξη "μέλλον". Θα προσπαθήσω, αν και γενικά δεν μου αρέσει, να σκιαγραφήσω ένα όσο το δυνατόν ρεαλιστικό σενάριο για το μεσοπρόθεσμο μέλλον. Το σενάριο που όλοι θα θέλαμε να επικρατήσει ως προς την εξέλιξη της πανδημίας προβλέπει την επιβεβαίωση ότι ο κορονοϊός εξασθενεί σε συνθήκες υψηλής θερμοκρασίας και υγρασίας. Επιστημονικές μελέτες που έχουν δει το φως της δημοσιότητας αναφέρουν ότι η μεταδοτικότητα του ϊού πιθανώς να πέφτει αισθητά όταν η θερμοκρασία κυμαίνεται στους 28 βαθμούς κελσίου και η υγρασία στην ατμόσφαιρα βρίσκεται περίπου στο 75%. Επομένως η άνοιξη στην Ελλάδα εξελίσσεται κατά τα συνιθησμένα και γρήγορα, από τις αρχές Μαϊού και μετά, η κυβέρνηση αρχίζει την αργή διαδικασία απόσυρσης των μέτρων. Η τουριστική περιόδος θεωρείται σε μεγάλο βαθμό χαμένη και αναμένεται να περάσει σεβαστό χρονικό διάστημα πριν οι καταναλωτές αποβάλλουν το φόβο τους για μετακινήσεις και συναθροίσεις. Η ύφεση στην οικονομία αναμένεται να αγγίξει τουλάχιστον το 5% ενώ η ανεργεία εκτιμάται ότι θα ξεπεράσει το 20%. Το θετικό σενάριο αναφέρει είτε ότι ο ϊός δεν ξανακάνει την επανεμφάνιση του, είτε ότι εμφανίζεται κανονικά τον χειμώνα και έως τότε έχει αναπτυχθεί συνδυασμός φαρμάκων και εβολίου για την αντιμετωπίση του. Τα θετικά αυτά νέα σε συνδυασμό με τα δημοσιονομικά εργαλεία των μεγάλων οικονομικών μπλόκ οδηγούν στην λεγόμενη αντίδραση του ελαττηρίου και έτσι το 2021 τα δεινά του 2020 αποτελούν μακρινή ανάμνηση.
Το μεσαίο σενάριο λέει ότι υπό το βάρος της κόπωσης τα μέτρα κοινωνικής απομώνοσης αποσύρονται πρώιμα με αποτέλεσμα η παρουσία του ϊού να εξακολουθεί να υφίσταται, αδυνατισμένη μεν, ακόμα και εν μέσω θέρους. Η παρουσία του ϊού (lingering presence) οδηγεί σε αυξημένη αβεβαιότητα και φόβο των καταναλώτων οι οποίοι δυσκολεύονται να επιστρέψουν στις προηγούμενες καταναλωτικές τους συνήθειες. Η αλλαγή αυτή οδηγεί σε αλυσιδωτές πτωχεύσεις αεροπορικών εταιρειών, τουριστικών επιχειρήσεων και του τριτογενούς τομέα υπηρεσιών γενικότερα τις επιτπώσεις των οποίων, ειδικά η Ευρωπαϊκή Ένωση, αδυνατεί εν μέσω διχαστικού κλίματος Βόρρα - Νότου να αντιμετωπίσει. Η ύφεση στην Ελλάδα ξεπερνάει το 7% και η ανεργεία το 22%. Η παγκόσμια οικονομία πέφτει σε αυτοεκπλιρούμενο υφεσιακό σπιράλ το οποίο ομοιάζει την παγκόσμια οικονομική κρίση του 1929. Το εμβόλιο ή/και η φαρμακευτική αγωγή δεν είναι έτοιμη για τον χειμώνα του 20 - 21 και επιβάλλονται εκ νέου περιοριστικά μέτρα, αν και όχι της ίδιας κλίμακας.
Το ζοφερό σενάριο λέει ότι το πρώτο κύμα του ϊού υποχωρεί προς ώρας περί τα τέλη Μαΐου, αποδεικνύεται όμως ανθεκτικό στη ζέστη και την υγρασία. Στις αρχές του φθινοπώρου μεταλάσσεται και επανέρχεται δριμύτερο με πολύ χειρότερα χαρακτηριστικά του πρώτου. Επιβάλλονται αυστηρά μέτρα κοινωνικής απομόνωσης προκειμένου να αντιμετωπιστεί το νέο κύμα τα οποία οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια σε ύφεση άνευ προηγουμένου της παγκόσμιας οικονομίας. Η επιβολή τέτοιων μέτρων για δεύτερη φορά εντός του έτους αυξάνει το άγχος και τον φόβο του πληθυσμού ενώ διαταράσσει βασικές εφοδιαστικές αλυσίδες. Η άφιξη ενός εμβολίου κάποια στιγμή το 2021 έρχεται να δώσει τη λήξη του συναγερμού και η παγκόσμια κοινότητα προσπαθεί να βρει τον τρόπο μέσω του οποίου θα ανατάξει την παγκόσμια οικονομία.
Αυτό που πρέπει όλοι να συνειδητοποιήσουμε είναι ότι στις μέρες μας, ο βαθμός μόχλευσης της παγκόσμιας οικονομίας ή αν θέλετε, ο βαθμός σύνθετης αλληλεξάρτησης ανάμεσα στις οικονομίες είναι τέτοιος που ακόμα και ένας μικρός τριγμός προκαλεί ωστικά κύματα παγκόσμιου βελινεκούς. Η πυκνότητα του πληθυσμού είναι πλέον τέτοια, που η εξάπλωση μιας πανδημίας που άλλοτε θα έπερνε χρόνια για να πραγματοποιηθεί, τώρα εξελίσσεται σε μόλις μερικούς μήνες. Ας κάνουμε λοιπόν λίγη υπομονή ακόμα και ας κάνουμε ότι περνάει προσωπικά από το χέρι μας προκειμένου να επικρατήσει το θετικό σενάριο. Το οφείλουμε, αν μη τι άλλο σε όλους τους γιατρούς, νοσηλευτές και ερευνητές παγκοσμίως που μάχονται καθημερινά στις πρώτες γραμμές, αυτόν τον αόρατο εχθρό.
