Οι ιδανικοί αυτόχειρες

Βομβαρδιζόμαστε καθημερινά από έναν ορυμαγδό αρνητικών ειδήσεων που προέρχονται είτε από το εσωτερικό της χώρας είτε από το εξωτερικό. Είναι λυπηρή η διαπίστωση, αλλά καθημερινά κάνουμε ότι μπορούμε για να επιβεβαιώσουμε τα χειρότερα δυνατά σενάρια. Εκεί που νομίζουμε ότι έχουμε πιάσει πάτο, πάντα υπάρχει κάτι καινούργιο να μας πάει παρακάτω.  Ας τα πάρουμε με τη σειρά:

- Αγροτικές και λοιπές συντεχνιακές κινητοποιήσεις: Απλά πιστοποιούν την κατάντια της ελληνικής κοινωνίας, όπου φανερά πλέον ισχύει το «ο σώζον ευατόν σωθείτο». Γιατί να μας προκαλούν έκπληξη οι αγροτικές κινητοποιήσεις? Τόσα χρόνια έτσι έμαθαν οι αγρότες. Κλείνουμε μερικούς δρόμους, παραλύει η χώρα, παίρνουμε τις «επιδοτήσεις» μας. Φυσικά στη δική μας αυτοαποκαλούμενη «δημοκρατία», είναι αυτονόητο δικαίωμα της κάθε συντεχνιακής μειοψηφίας να εκβιάζει τους υπόλοιπους για να ικανοποιήσει τα όποια αιτήματα της. Είναι αυτονόητο δικαίωμα της κάθε αγέλης η κατάληψη δημοσίου χώρου. Άλλωστε, τι σημασία να έχει η εφαρμογή του νόμου σε μια «δημοκρατία»? Για να καταλάβουμε το μέγεθος της κατρακύλας μας, δεχόμεθα μαθήματα ευρωπαϊκού δικαίου από τη γειτονική μας Βουλγαρία με τον έλληνα πρωθυπουργό να ψελλίζει αμήχανα ότι η συνάντηση των αγροτών με το Βούλγαρο πρωθυπουργό έγινε «κατόπιν δικής του προτροπής». Το γεγονός φυσικά ότι δεν υπάρχει ούτε σεντ στο ταμείο ουδόλως φαίνεται να απασχολεί τη συμπαθή τάξη των αγροτών, οπού με επιχειρήματα του τύπου «αν δεν δουλέψουμε εμείς, εσείς θα πεινάσετε», «θέλουμε ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα» κλπ, προσπαθούν να δώσουν τη χαριστική βολή στην αξιοπιστία της χώρας μας. Και φυσικά έπονται οι κινητοποιήσεις των εφοριακών με αίτημα τη μη αυτοτελή φορολόγηση των επιδομάτων τους, οι τελωνιακοί με παρόμοια αιτήματα κλπ. Ο τελευταίος να κλείσει την πόρτα.

- Πρόσφατα παρατηρήσαμε το σχεδόν πανηγυρικό τόνο που έδωσαν από το υπουργείο οικονομικών για την υπερκάλυψη της έκδοσης ομόλογων με πενταπλάσιο ποσό από το ζητούμενο με το «προνομιακό» επιτόκιο του 6,1%, δηλαδή «μόνο» 3,5% πιο ακριβά από ότι δανείζεται η Γερμανία! Μπα? Τι λέτε? Να ανοίξουμε τις σαμπάνιες τώρα, ή να τις αφήσουμε για όταν θα μας δανείζουν με επιτόκιο πιστωτικής κάρτας? Φυσικά όταν ο πάτος που έχεις θέσει είναι το να μην βρεις δανειστές, φαντάζει σαν τεράστια επιτυχία το ότι δανειστήκαμε 5 δις με επιτόκιο τοκογλυφίας. Για να καταλάβετε το μέγεθος της αποτυχίας μας, η Πορτογαλία, μια χώρα με συναφή προβλήματα και οικονομία, δανείζεται με επιτόκιο μόλις 1,1% πάνω από το γερμανικό. Και αν αυτό το παράδειγμα δεν σας κάλυψε, δείτε και το παρακάτω γράφημα το οποίο καταγράφει την πορεία του επιτοκίου δανεισμού του ελληνικού δημοσίου. 

Εδώ βλέπουμε ότι δανειζόμαστε σήμερα με επιτόκιο που είχαμε λίγο πριν την εισαγωγή του Ευρώ! Το δε κέρδος από τη μετατροπή του δανεισμού μας από Δραχμή σε Ευρώ εξανεμίστηκε. Πρόκειται για πακτωλό χρημάτων που αποτελούσε το όφελος της χώρας από την εισαγωγή στο ευρώ το οποίο κατασπαταλήθηκε και εξανεμίσθηκε. Ορίστε κύριοι τα κλεμμένα! Τα φάγαμε για να πληρώνουμε έναν καρκινωματώδη δημόσιο τομέα στον οποίο η δαπάνες θυμίζουν τρύπιο πιθάρι. Έναν δημόσιο τομέα που δεν γνωρίζει τον ακριβή αριθμό των εργαζομένων του και που δεν γνωρίζει το ύψος των μισθολογικών του δαπανών. Και αυτά τα χρήματα δεν τα φάγανε μόνο «οι πλούσιοι» ή «τα λαμόγια». Όλοι λίγο πολύ βουτήξαμε το χέρι στο μέλι. Με τα επιδόματα που δεν δικαιούμαστε, με το έργο που δεν παράγουμε, με τη φοροδιαφυγή μας…

- Και ύστερα από όλα αυτά, ήρθε η άνοιξη! Τα ξένα επενδυτικά κεφάλαια, μυρίστηκαν αίμα και με μεγάλη προθυμία μας αποσπούν κομμάτια από τις σάρκες μας. Ακούστηκαν κατηγορίες για «τους αιμοβόρους ξένους», «δεν κοιτάνε τα χάλια τους», «αυτοί τα προκάλεσαν όλα αυτά», «να την πληρώσουν οι μεγάλο -  τράπεζες και τα golden boys», «να εγγυηθούν τα σύνορα μας για να μην ξοδεύουμε τόσα πολλά σε όπλα (?!)», «να φύγουμε από την ΕΕ και τότε να δούμε που θα πουλάνε τα αυτοκίνητα τους(?!)» κλπ. Οι «αιμοβόροι ξένοι» απλά κάνουν τη δουλειά τους και κερδοσκοπούν εις βάρος της χώρα ς μας. Το ότι η χώρα μας βρίσκεται στη δίνη μιας κλασσικής περίπτωσης κερδοσκοπικής επίθεσης (speculative attack) είναι δικό μας σφάλμα και μόνο. Είναι η δική μας κακοδιοίκηση που έφερε την οικονομία μας σε κωματώδη κατάσταση. Η παγκόσμια οικονομική κρίση απλά απέδειξε ότι το πτώμα είχε κακοφορμίσει. Διαχρονικά οι κυβερνήσεις δεν έκαναν τίποτα για να αναστρέψουν την προδιαγεγραμμένη πορεία προς τον βυθό. Όλες οι κυβερνήσεις έζησαν για το σήμερα με δανεικά και παρέπεμπαν το λογαριασμό για το αύριο. Σήμερα ήρθε ο λογαριασμός και πρέπει να σκύψουμε το κεφάλι και να δουλέψουμε για να ορθοποδήσουμε. Ο δρόμος της ανόρθωσης θα είναι δύσβατος και μακρύς. Όσο περισσότερο επικαλούμαστε φθηνές δικαιολογίες όπως οι παραπάνω, όσο εθελοτυφλούμε και δεν κοιτούμε το πρόβλημα κατάματα, τόσο πιο επώδυνη θα είναι η πορεία της χώρας μας στο μέλλον.   

Το οικονομικό έτος 2010 (Μέρος Ε΄)

Δ) Έλλειμμα παραγωγικότητας

Το έλλειμμα παραγωγικότητας είναι ίσως το πιο δυσνόητο και μακροπρόθεσμα πιο επικίνδυνο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η ελληνική οικονομία. Είναι ακριβώς αυτό το πρόβλημα για το οποίο οι ξένοι οίκοι αξιολόγησης, διεθνείς οργανισμοί και ξένα μέσα ενημέρωσης αναφέρουν ότι η Ελλάδα οδηγείται σε αργό «οικονομικό» θάνατο. Η έννοια της παραγωγικότητας είναι όμως δύσκολα κατανοήσιμη από το μέσο πολίτη ενώ συχνά επικρατεί η λογική ότι «μα πως δεν είμαστε παραγωγικοί, αφού οι μισθοί μας είναι πολύ χαμηλότεροι από τον μέσο όρο της ΕΕ και δουλεύουμε τις ίδιες ώρες». Και εδώ ακριβώς είναι το λάθος. Αν για μια Χ εργασία δύο Γερμανοί εργάτες θέλουν 10 λεπτά ενώ δύο Έλληνες εργάτες θέλουν 1 ώρα, τότε ακόμα και παραπάνω να πληρώνονται οι Γερμανοί είναι φανερό ότι είναι πιο παραγωγικοί. Το ότι οι Έλληνες είναι πιο αργοί στην Χ εργασία δεν οφείλεται σε τεμπελιά ή στα «χαρακτηριστικά της φυλής μας» τα οποία πολύ εύκολα μας αρέσει να επικαλούμαστε. Μπορεί να οφείλεται σε  τεχνολογική υστέρηση, σε χειρότερη τεχνική κατάρτιση και το πιο σημαντικό σε έλλειψη κινήτρων.

Είναι αλήθεια ότι ο μέσος όρος των μισθών της χώρας μας υπολείπεται σημαντικά των μισθών της Ευρώπης των 15 (ΠΡΟΣΟΧΗ: όχι των 27 που βελτιώνει τη δική μας εικόνα αφού περιλαμβάνει όλες τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης). Ο Έλληνας δάσκαλος αμείβεται λιγότερο, το ίδιο ο δημόσιος υπάλληλος, ο καθηγητής κ.ο.κ. Το ερώτημα όμως είναι, πόσην ώρα εργάζεται ο Έλληνας εργαζόμενος δημόσιος υπάλληλος και τι αποτέλεσμα παράγει για τα λεφτά που παίρνει? Πόσες πραγματικές εργατοώρες εργάζεται? Πόσο στοιχίζει η πραγματική εργατοώρα? Με την έννοια εργατοώρα εννοούμε χρόνο πραγματικής εργασίας, γιατί όλοι μας θα πιούμε έναν καφέ στη δουλεία και εγώ γράφω αυτό το κείμενο εν ώρα εργασίας, άρα δεν παράγω τίποτα αυτή τη στιγμή και πληρώνομαι για αυτό. Άρα αν συγκρίνουμε τις πραγματικές εργατοώρες Ελλάδας και Γερμανίας και μετά συγκρίνουμε και τους μισθούς θα δούμε ότι η Ελλάδα υπολείπεται σημαντικά σε παραγωγικότητα της Γερμανίας. Άρα η Ελλάδα θα εισάγει από τη Γερμανία γιατί το προϊόν της είναι φθηνότερο.

Γενικά θα πρέπει να ξέρουμε ότι τα ελλείμματα παραγωγικότητας αργά η γρήγορα οδηγούν μια χώρα σε αποικιακές καταστάσεις, απόλυτα εξαρτημένη από τους δανειστές της. Χαμηλή παραγωγικότητα σημαίνει ακριβά προϊόντα, σημαίνει αναποτελεσματική χρήση δημοσίων δαπανών, σημαίνει στρέβλωση στην αγορά εργασίας, σημαίνει νέκρωση των παραγωγικών δομών της χώρας και τελικά οδηγούμαστε με μαθηματική ακρίβεια στην «οικονομική» εντατική, με έναν «ορό» δανεισμού δεμένο στο μπράτσο. Τι μπορούμε να κάνουμε:

- Καταρχήν πρέπει το δημόσιο να εξορθολογήσει τις ανάγκες του για προσωπικό. Είναι αδιανόητο η χώρα να έχει 750.000 δημοσίους υπαλλήλους (στους οποίους αν προστεθούν οι πάσης φύσεως συμβασιούχοι και ανάθεσης έργου το νούμερο ξεπερνάει αισίως το ένα εκατομμύριο). Το νούμερο αυτό από μόνο του δείχνει ότι η παραγωγικότητα των δημοσίων υπαλλήλων είναι πάρα πολύ χαμηλή. Σκεφθείτε, 1 στους 11 πολίτες έχει έμμισθη σχέση με το δημόσιο! Αυτή η αναλογία δεν υπάρχει πουθενά στον ανεπτυγμένο δυτικό κόσμο. Δεν είναι δυνατόν σε μια περίοδο τεχνολογικής επανάστασης στο χώρο της μηχανογράφησης, το δημόσιο να υπέρ – στελεχώνει διοικητικές υπηρεσίες στις οποίες παράγεται αμφίβολης ποιότητας έργο. Δεν είναι δυνατόν οι πολίτες εν έτη 2010 να μην μπορούν να αιτηθούν κάτι το οποίο χρειάζονται από το internet. Δεν γίνεται σε διοικητική υπηρεσία να υπάρχουν 7 εργαζόμενοι σε γραφεία εκ των οποίων οι δύο με τερματικό. Οι άλλοι πέντε τι κάνουν? Άρα το δημόσιο μπορεί να παράγει το διοικητικό του έργο και να προσφέρει τις υπηρεσίες του με σαφώς λιγότερο προσωπικό. Θα πρέπει να εισαχθούν συστήματα αξιολόγησης της απόδοσης του κάθε εργαζομένου και να επιβραβεύονται εμπράκτως οι καλύτεροι. Θα πρέπει να γίνει ανακατανομή πλεονάζοντος προσωπικού έτσι ώστε να στελεχωθούν οι τομείς που στενάζουν από έλλειψη προσωπικού. Μπορεί για παράδειγμα να έχουμε φανταστικά επαρχιακά νοσοκομεία με κλίνες εντατικής θεραπείας, αξονικούς τομογράφους τελευταίας λέξης κλπ. Τι να το κάνουμε αν δεν έχουμε γιατρούς και νοσοκόμους? Αντίθετα, ας μου εξηγήσει κάποιος τι προσφέρουν π.χ. 11 καθηγητές πληροφορικής στον Αϊ – Στράτη όταν ΟΛΟΙ είναι αποσπασμένοι αλλού.

-  Συνεχίζοντας το παραπάνω, θα πρέπει να καταπολεμηθεί η μάστιγα της γραφειοκρατίας και το μπερδεμένο κουβάρι της νομοθεσίας στην Ελλάδα. Η γραφειοκρατία αυξάνει υπέρογκα το κόστος παραγωγής στην Ελλάδα και καθιστά οποιαδήποτε σοβαρή επενδυτική πρόταση απαγορευτική. Πως θα έχουμε επενδύσεις στην «πράσινη» αιολική ενέργεια όταν οι επενδυτικές προτάσεις Ισπανικών και Γερμανικών εταιρειών για αιολικά πάρκα βαλτώνουν εδώ και 3 χρόνια στα συρτάρια των υπουργείων? Πως θα κατέβει το κόστος παραγωγής όταν ο μέσος επιχειρηματίας και εργοδότης αν θέλει να είναι νομοταγής χρειάζεται ένα στρατό δικηγόρων και λογιστών για να ανταπεξέλθει στις υποχρεώσεις του έναντι του κράτους? Small is beautiful λένε στην οικονομική θεωρία εννοώντας ότι όσο πιο απλά τα πράγματα τόσο πιο αποτελεσματικά είναι.

- Ας επικεντρώσουμε την προσοχή μας σε παραγωγικές δραστηριότητες στις οποίες είτε έχουμε μεγάλη παράδοση, είτε λόγω φύσης έχουμε πλεονέκτημα ή μονοπώλιο. Το να αρχίσει η Ελλάδα να φτιάχνει αυτοκίνητα για π.χ. είναι εκτός πραγματικότητας. Παρομοίως είναι και η καλλιέργεια βαμβακιού όπου είτε με επιδοτήσεις είτε χωρίς είναι αδύνατο να συναγωνιστούν οι παραγωγοί μας χώρες μηδαμινού εργατικού κόστους. Χρειαζόμαστε στροφή σε παραγωγή υψηλής υπεραξίας και ποιότητας όπου απαιτείται μεγάλη συσσώρευση ανθρώπινου κεφαλαίου. Μετάφραση: Πρέπει να προσφέρουμε αγαθά και υπηρεσίες υψηλής ποιότητας που μας αποφέρουν μεγάλα κέρδη κατά την πώληση τους, για την παραγωγή των οποίων χρειάζεται εργατικό δυναμικό υψηλής εκπαίδευσης, κατάρτισης και εξειδίκευσης. Ας πάρουμε για παράδειγμα τα παπούτσια. Σαν χώρα δεν έχουμε ελπίδα να παράγουμε φθηνά παπούτσια σε ανταγωνιστικότερες τιμές από π.χ τους Κινέζους. Μπορούμε όμως να προωθήσουμε την παραγωγή υψηλής ποιότητας χειροποίητων παπουτσιών τα οποία θα κοστίζουν όσο 100 ζευγάρια Κινεζικά. Φυσικά αυτό (που το κάνουν οι Ιταλοί με μεγάλη επιτυχία) θέλει εξειδίκευση και θέλει μεγάλη προσπάθεια και κόπο. Αντί για βαμβάκι, το οποίο ο Ινδός αγρότης θα πουλήσει 10 φορές πιο φθηνά από το δικό μας ας καλλιεργηθούν προϊόντα  που απαιτούν υψηλή ποιότητα παραγωγής. Η επιδότηση είναι η εύκολη λύση. Η δύσκολη είναι να ανατρέψουμε παγιωμένες καταστάσεις και να δούμε πέρα από τη μύτη μας.

Το οικονομικό έτος 2010 (Μέρος Δ΄)

Λέγεται συνεχώς ότι το ασφαλιστικό πρόβλημα αποτελεί μια βραδυφλεγή βόμβα στα θεμέλια της οικονομίας μας. Πρόσφατα ακούσαμε τη δραματική έκκληση του υπουργού απασχόλησης περί άδειων ταμείων. Και ενώ οι ασφαλιστικές δαπάνες καλπάζουν, το υπουργείο θα πρέπει να τις περικόψει με έναν μαγικό τρόπο από 18,5 δις Ευρώ στα 14,5 δις Ευρώ σύμφωνα με τον προϋπολογισμό του 2010. Ακούγεται από διάφορες πλευρές ότι το σύστημα έχει χρήματα, ότι αντέχει, ότι το πρόβλημα είναι η εισφοροδιαφυγή και ότι μετά το 2030 θα ισορροπήσει. Ακόμα και αν είναι έτσι τα πράγματα, η σκληρή αλήθεια των αριθμών άλλα φανερώνει. Οι δαπάνες για το ασφαλιστικό θα αυξάνονται συνεχώς μέχρι το 2030 όποτε τότε εικάζεται ότι θα υπάρξει ανακούφιση λόγω του ότι οι περισσότεροι «προνομιούχοι» συνταξιούχοι ασφαλισμένοι προ του 1993 θα έχουν αφήσει τον μάταιο τούτο κόσμο. Το πρόβλημα με αυτή τη θεωρία είναι ότι ο πληθυσμός της χώρας γερνάει συνεχώς. Με επίσημο ρυθμό γεννητικότητας κοντά στο 1,3 παιδιά ανά οικογένεια, είναι σχεδόν σίγουρο ότι ο λόγος εργαζομένων προς συνταξιούχων δεν πρόκειται ποτέ να προσεγγίσει το ιδεατό όριο του 4 προς 1. Ακόμα και αν εκλείψει μεγάλος όγκος «προνομιούχων» συνταξιούχων, το μόνο που θα συμβεί είναι μια κάμψη στον εκρηκτικό ρυθμό αύξησης των ασφαλιστικών δαπανών. Ως προς το άλλο δημοφιλές επιχείρημα της εισφοροδιαφυγής, πραγματικά δεν βλέπω πως με τα σημερινά δεδομένα μπορεί να καταπολεμηθεί. Οι ασφαλισμένοι καλούνται να πληρώσουν υπέρογκα ποσά για υγειονομικές και κοινωνικές υπηρεσίες κακής ποιότητας. Όχι μόνο δεν υπάρχει ανταποδοτικότητα ως προς τις δαπάνες αλλά οι ασφαλισμένοι έχουν φτάσει να διερωτώνται αν υπάρχει και νόημα στην καταβολή των εισφορών τους. Επιπλέον, η διοικητική δομή των ασφαλιστικών ταμείων φέρει όλα εκείνα τα αρνητικά χαρακτηριστικά των δημοσίων υπηρεσιών όπου, πέραν της γενικότερης ανοργανωσιάς, δεν υπάρχει κανένα κίνητρο για την αποτελεσματικότερη συλλογή των εισφορών. Δεν μπορείς να παρουσιάσεις σαν οικονομική πρόσοδο την πάταξη της εισφοροδιαφυγής όταν είναι αυτονόητη υποχρέωση σου να το πράξεις. Η λύση σε περιβάλλον γηγράσκοντος πληθυσμού είναι αυτή του μεικτού κεφαλαιοποιητικού συστήματος. Εθνική σύνταξη για όλους ανεξαρτήτως εργασίας (δηλαδή και νοικοκυρές) στο 65 έτος της ηλικίας πληρωμένη αποκλειστικά από τον προϋπολογισμό του δημοσίου. Αυτή θα είναι η κρατική συμμετοχή στο σύστημα η οποία θα εγγυάται ένα ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα για όλους τους ηλικιωμένους πολίτες της χώρας. Από εκεί και πέρα όλα τα υπόλοιπα ταμεία θα πρέπει να μετατραπούν σε επικουρικά και θα πρέπει να διαχωριστεί ο υγειονομικός κλάδος από τον συνταξιοδοτικό. Ο κάθε εργαζόμενος θα έχει έναν ατομικό λογαριασμό κοινωνικής ασφάλισης στον οποίο θα κατατίθενται οι δικές του εισφορές συν αυτές του εργοδότη. Θα υπάρχει ένα ελάχιστο πόσο εισφοράς για τον εργαζόμενο και ένα ελάχιστο ποσό για τις εργοδοτικές εισφορές. Αν κάποιος επιθυμεί μεγαλύτερα σύνταξη στο μέλλον μπορεί να αυξήσει τις κρατήσεις του. Επιπλέον κάποιος εργοδότης θα μπορεί να διαφημίσει το γεγονός ότι καταβάλει μεγαλύτερες εργοδοτικές εισφορές για προσελκύσει εργαζομένους (job benefit). Το ίδιο πρέπει να συμβεί και για τις υγειονομικές εισφορές. Ελάχιστο επίπεδο εισφορών το οποίο εξασφαλίζει πρόσβαση στο ΕΣΥ (με παράλληλη ενοποίηση όλων των υγειονομικών υπηρεσιών των νυν ασφαλιστικών ταμείων). Αν ένα επικουρικό ταμείο θέλει να προσφέρει ανώτερο επίπεδο υγειονομικών υπηρεσιών σε συμβολή με τον ιδιωτικό τομέα τότε να καταβάλλονται μεγαλύτερες εισφορές από τον εργαζόμενο. Κατά αυτόν τον τρόπο θα υπάρξει ισχυρό κίνητρο παραμονής στην εργασία για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και ο πολίτης θα έχει την προσωπική επιλογή του επιπέδου της σύνταξης και υγειονομικής κάλυψης που επιθυμεί. Θέλεις σύνταξη στα 50 σου? Κανένα πρόβλημα, θα πάρεις όσα έχουν μαζευτεί στο λογαριασμό σου επιμερισμένα ανά μήνα (με βάση μαθηματικό υπολογισμό ως προς τον μέσο όρο προσδόκιμου ζωής) και στα 65 σου θα πάρεις και την εθνική σύνταξη. Δίκαιο σύστημα, δοκιμασμένο σε χώρες με πολύ ανεπτυγμένο το αίσθημα της κοινωνικής ευαισθησίας (Καναδάς, Σκανδιναβικές χώρες) με ελευθερία επιλογών για όλους και κυρίως, βιώσιμο.  

Η συνέχεια στο επόμενο τελευταίο μέρος.

Το οικονομικό έτος 2010 (Μέρος Γ΄)

Β) Δημόσιο Χρέος

Το ύψος του δημοσίου χρέους είναι η πραγματική θηλιά στο λαιμό του ελληνικού κράτους και είναι το στοιχείο το οποίο πραγματικά απειλεί την εθνική μας κυριαρχία. Σύμφωνα με τα εξωραϊσμένα και αμφισβητούμενα από τους πάντες στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας το χρέος για το 2009 θα είναι κοντά στα 300 δις Ευρώ. Για να ξεπληρωθεί αυτό το χρέος πρέπει όλη η οικονομία να μην αμείβεται για περίπου 1,1 έτη. Επειδή φυσικά κάτι τέτοιο είναι φύσει αδύνατο θα πρέπει να έχουμε πλεονασματικούς προϋπολογισμούς για αρκετά χρόνια για να αρχίσει να αποκλιμακώνεται το χρέος. Και επειδή πλεονασματικό προϋπολογισμό δεν έχει γνωρίσει το ελληνικό δημόσιο από το 1821 και μετά, αντί μελλοντικών προβλέψεων ας κάνουμε μια σύντομη κατάδυση στα άδυτα της νεοελληνικής ιστορίας.

1/12/1893: Ο Τρικούπης αναφωνεί από το βήμα της βουλής το ιστορικό «…δυστυχώς επτωχεύσαμεν…». Στα επόμενα χρόνια ακολουθεί σύσταση διεθνούς επιτροπής οικονομικής διαχείρισης των οικονομικών μας από τους κύριους δανειστές μας (Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία). Προνομιακές πηγές εσόδων όπως φόροι επί της κορινθιακής σταφίδας, μονοπώλιο αλατιού, έσοδα από λαχεία, τελωνεία και έσοδα από μονοπώλιο σμυρίδας, ελέγχονται από την επιτροπή η οποία πρώτα αποπληρώνει τις διακανονισμένες οφειλές και κατόπιν αποδίδει τα υπόλοιπα στο ελληνικό δημόσιο. Το 1897 και μέσα σε έντονο κλίμα ακατάσχετου λαϊκισμού και με διάθεση εξαγωγής των εγχώριων προβλημάτων, ο τότε πρωθυπουργός Θεόδωρος Δηλιγιάννης, με αφορμή τη νέα εξέγερση στην Κρήτη αποφασίζει να κηρύξει τον πόλεμο στην Οθωμανική αυτοκρατορία. Ακολουθεί το «μαύρο 97» όπου η Ελλάδα, στρατιωτικά αδύναμη και οικονομικά χρεοκοπημένη, δέχεται ταπεινωτική ήττα. Κατόπιν ισχυρών πιέσεων των δανειστών της, η χώρα αναγκάζεται να συνθηκολογήσει. Υποχρεώνεται δε να συνάψει νέα δάνεια προκειμένου να αποπληρώσει την πολεμική αποζημίωση προς την Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Εκλογές 1920: Ο Βενιζέλος προκηρύσσει εκλογές προκειμένου να έχει νωπή λαϊκή εντολή για τη διαχείριση της μετά συνθήκης των Σεβρών εποχή. Ο λαός κουρασμένος από τη συνεχή πολεμική προσπάθεια (η χώρα βρίσκεται σε συνεχή πόλεμο ουσιαστικά από το 1912) θέλει αλλαγή και στην εξουσία έρχεται η συντηρητική παράταξη (Λαϊκό Κόμμα). Αντιστρέφοντας τη συνετή πολιτική του Βενιζέλου και παρά τις έντονες αντιρρήσεις των δανειστών μας (Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία), η φιλοβασιλική κυβέρνηση επιμένει ότι οι διαφορές μας με την Τουρκία θα λυθούν «στον Σαγγάριο» (ποταμός κοντά στη νέα πρωτεύουσα της Τουρκίας, την Άγκυρα). Οι δανειστές μας κλείνουν τη στρόφιγγα, η χώρα αδυνατεί να υποστηρίξει την πολεμική της προσπάθεια (ενώ ταυτόχρονα ενισχύουν τα Κεμαλικά στρατεύματα με όπλα και χρήμα) και ακολουθεί η Μικρασιατική Καταστροφή.

Αυτά τα δύο παραδείγματα από τη νεότερη ιστορία της Ελλάδος δείχνουν ξεκάθαρα πως ο ανεξέλεγκτος και ανεύθυνος δανεισμός οδηγεί στη μείωση της εθνικής μας κυριαρχίας. Τα νούμερα ελάχιστη σημασία έχουν. Το αν χρωστάς 300 δις ή 298 ή 250 ελάχιστη σημασία έχει. Σημασία έχει τι έχεις κάνει με αυτά τα δανεικά και αν μπορείς με ιδίους πόρους ευχερώς να τα ξεπληρώσεις. Αν δεν μπορείς είσαι υποτελής στους δανειστές σου (οι οποίοι παρεμπιπτόντως μπορεί να μην ενδιαφέρονται τόσο για την αποπληρωμή, όσο για τον έλεγχο του δανειστή). Η Ιστορία υπάρχει για να διδαχθούμε από τα λάθη μας. Όταν επαναλαμβάνουμε τα λάθη μας είμαστε άξιοι της μοίρας μας. Το συγκεκριμένο θέμα του δημόσιου χρέους δεν απαιτεί ειδικά μέτρα και χειρισμούς. Δανειστήκαμε και πρέπει είτε να επιστρέψουμε τα δανεικά, είτε να γονατίσουμε μπροστά στους δανειστές μας. Τόσο απλά…

Η συνέχεια λόγω μεγέθους στο επόμενο μέρος.

Το οικονομικό έτος 2010 (Μέρος Β΄)

Στο προηγούμενο μέρος επιχειρήθηκε μια γενική καταγραφή των κρίσιμων προβλημάτων που αντιμετωπίζει η ελληνική οικονομία για το 2010. Στο δεύτερο αυτό κομμάτι θα γίνει μια πρόβλεψη της μελλοντικής πορείας του κάθε προβλήματος χωρίς τη λήψη μέτρων και κατόπιν παράθεση πιθανών λύσεων.

 

Α) Δημοσιονομικό Έλλειμμα και Έλλειμμα του Εμπορικού Ισοζυγίου

 

Ως προς το πρώτο, η μη λήψη μέτρων είναι απλά αδιανόητη. Είναι αδύνατον να συνεχίσουν οι δαπάνες μας να υπερβαίνουν τα έσοδα μας κατά 12-13% ετησίως. Το κρίσιμο ερώτημα εδώ είναι προς ποια κατεύθυνση θα κινηθούν τα όποια μέτρα. Αν κινηθούν προς τη μεριά της αύξησης των εσόδων μέσω επιβολής νέων φόρων τότε απλά εθελοτυφλούμε και δεν πρόκειται να γίνει τίποτα. Είναι εξαιρετικά επικίνδυνο και επιζήμιο σε μια οικονομία που βρίσκεται σε ύφεση να προσπαθεί κανείς να επιβάλει νέους φόρους και ακόμα χειρότερα, έκτακτες εισφορές. Η απλή λογική λέει ότι έτσι αφαιρούνται ακόμα περισσότερα χρήματα από το οικονομικό κύκλωμα με αποτέλεσμα την περεταίρω περιστολή της ζήτησης και κάθε οικονομικής δραστηριότητας. Η φοροδιαφυγή είναι ένα συστημικό πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας το οποίο απαιτεί συνετά μέτρα για να υπάρχει μακροπρόθεσμα βελτίωση. Κάτι το οποίο δεν έχει καταπολεμηθεί από συστάσεως νέου ελληνικού κράτους δεν πρόκειται να αντιμετωπισθεί στο βαθμό που θα επιθυμούσε η κυβέρνηση εντός του 2010 (χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν πρέπει να ληφθούν πρωτοβουλίες προς αυτή την κατεύθυνση). Το συμπέρασμα εν ολίγοις είναι, ότι για τα άμεσα αποτελέσματα που προσδοκούνται κυρίως από τους δανειστές μας, χρειάζεται να γίνουν έντονες προσπάθειες για την περιστολή των δαπανών μας. Και εκεί είναι που σκοντάφτει το πράμα, γιατί η ελληνική κοινωνία, μαθημένη χρόνια τώρα να ζει μέσα από νοοτροπίες συντεχνίας (guild) και ατομικού συμφέροντος, δεν δείχνει διατεθειμένη να προβεί στις απαιτούμενες θυσίες για τον εξορθολογισμό των δημοσίων οικονομικών. Πάντα έχουμε μάθει ότι φταίει κάποιος άλλος, να κοπούν τα προνόμια του διπλανού, να πιάσουν τους κλέφτες και γενικώς όλους τους άλλους τρίτους, παραγνωρίζοντας πάντα την δική μας προσωπική ευθύνη (άλλος περισσότερο και άλλος λιγότερο) ως προς αυτό που ονομάζεται Ελληνικό κράτος. Ως προς τα μέτρα που χρειάζεται να λάβουμε αυτά συνοψίζονται ως εξής:

 -                     Καθιέρωση ενιαίου μισθολογίου στον Δημόσιο Τομέα.

-                  Κατάργηση της πλειοψηφίας των συντεχνιακών επιδομάτων και ενσωμάτωση τους στο βασικό μισθό. Διατήρηση και εκσυγχρονισμός ουσιωδών επιδομάτων όπως μεταπτυχιακών τίτλων, τέκνων, γάμου.

-                     Σύνδεση κλιμακίων μισθοδοσίας με βάση τη παραγωγικότητα. Καθιέρωση συστήματος επιδομάτων απόδοσης (bonus) βάση παραγωγικότητας.

-                     Ενιαία αρχή πληρωμών μισθοδοσίας για όλο τον Δημόσιο Τομέα.

-                     Μείωση μισθών όπου αυτοί δεν ανταποκρίνονται στο παραγόμενο έργο.

-                     Προώθηση μηχανογράφησης στο Δημόσιο Τομέα

-                    Αύξηση με κάθε τρόπο της παραγωγικότητας (productivity) των δαπανών του δημοσίου.

-                     Διπλογραφικά συστήματα, προϋπολογισμός και απολογισμός για όλους τους φορείς του ευρύτερου δημοσίου τομέα (ΟΤΑ, Νοσοκομεία, Πανεπιστήμια κ.ο.κ)

-                     Καθιέρωση τήρησης του προϋπολογισμού με θρησκευτική ευλάβεια και χρέωση δαπανών σε συγκεκριμένους κωδικούς (κέντρα κόστους)

 

Ως προς το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου, εδώ και πάλι το πρόβλημα είναι βαθύ και χρόνιο. Η ελληνική οικονομία χάνει συνεχώς σε ανταγωνιστικότητα με αποτέλεσμα να εισάγουμε τα πάντα, από πινέζες μέχρι πολεμικά αεροσκάφη. Αυτό, σε συνδυασμό με την υστέρηση των εξαγωγών μας, μεταφράζεται σε συνεχή αιμορραγία της οικονομίας μας. Αλλά ακόμα και τομείς της οικονομίας μας με ισχυρή παρουσία όπως ο τουρισμός και η ναυτιλία εμφανίζουν σταδιακά τάση εξασθένισης. Ο λόγος; Ο τουρισμός μας προσφέρει ένα ακριβό προϊόν αμφιλεγόμενης ποιότητας (περισσότερες αφίξεις – μειωμένα έσοδα) ενώ η ναυτιλία προσφέρει ένα έσοδο έντονα προκυκλικό (μεγάλα έσοδα στην άνοδο, λιγοστά στην πτώση) εξαρτώμενο από πολλούς εξωτερικούς παράγοντες. Επιπρόσθετα είναι ένα έσοδο που ελέγχεται από μια ισχυρή ολιγαρχία (εφοπλιστές) το οποίο η εκάστοτε ελληνική κυβέρνηση ελάχιστα μπορεί να επηρεάσει. Όσο για τις τραπεζικές υπηρεσίες και τις Βαλκανικές τους προεκτάσεις, όλοι νομίζω θα συμφωνήσουν ότι ευτυχώς που η έκθεση στις συγκεκριμένες χώρες είναι (ακόμα) σχετικά ελεγχόμενη (οι ελληνικές τράπεζες υπολογίζεται ότι έχουν δανείσει το 25% του ελληνικού ΑΕΠ στο εξωτερικό). Το σίγουρο είναι ότι αν δεν περιορίσουμε την έκθεση μας σε εισαγωγές, η οικονομία της χώρας θα αιμορραγεί συνεχώς και η πίτα συνεχώς θα μικραίνει. Θα καταστούμε μια χώρα υποτελής στους εισαγωγείς μας με συνεχή ανάγκη χορήγησης δανείων. Τι μπορεί να γίνει:

 

-                     Βελτίωση της παραγωγικότητας της εργασίας με κάθε πιθανό τρόπο.

-                  Εστίαση σε παραγωγικές δραστηριότητες που απαιτούν συσσώρευση ανθρώπινου κεφαλαίου (human capital accumulation).

-                     Μείωση της γραφειοκρατίας

-                  Υψηλού επιπέδου μόρφωση του εργατικού δυναμικού, σύνδεση της παιδείας με την παραγωγική διαδικασία, συνεχής εξειδίκευση και επιμόρφωση. Η γνώση είναι ισχύς.

-                     Πολιτικές που να στοχεύουν στην ενεργειακή ανεξαρτησία της χώρας (μια από τις μεγαλύτερες δαπάνες της Ελλάδας ετησίως είναι για εισαγωγή πάσης φύσεως ενέργειας)

-                     Στόχευση σε παραγωγικούς τομείς που απαιτούν υψηλή τεχνολογία.

-                     Ενίσχυση της έρευνας και της τεχνολογίας

 

Λόγω μεγέθους η συνέχεια στο επόμενο μέρος

Το οικονομικό έτος 2010 (Μέρος Α΄)

Αναμφισβήτητα, το 2010 θα είναι ένα έτος «αφετηρία» ως προς τη λήψη κρίσιμων αποφάσεων για την ελληνική οικονομία. Τα προβλήματα που καλείται να διαχειριστεί η σημερινή κυβέρνηση αποτελούν το επιστέγασμα ή τον «λογαριασμό» αν προτιμάτε, ανεύθυνων και επικίνδυνων αποφάσεων από τη μεταπολίτευση μέχρι σήμερα. Ακριβώς επειδή διακυβεύεται το μέλλον της χώρας μας, όλοι μας ελπίζουμε και ευχόμαστε η σημερινή ηγεσία να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων και να λάβει τολμηρές αποφάσεις. Η αναβλητικότητα, η «ήπια προσαρμογή» και η μετάθεση λύσεων για το μέλλον δεν αποτελούν πλέον επιλογές. Σε μια σπάνια στιγμή καθαρότητας και αλήθειας, ο πρωθυπουργός περιέγραψε ξεκάθαρα το πρόβλημα των οικονομικών ως θέμα εθνικής κυριαρχίας. Εάν ανατρέξουμε στη νεότερη ελληνική ιστορία μπορούμε εύκολα να δούμε πως και στο παρελθόν γίναμε υποχείρια των δανειστών μας και πως αναγκαστήκαμε να θυσιάσουμε εθνικές μας υποθέσεις εξαιτίας της ανάγκης μας για δανεικά. Και επειδή η ιστορία όταν επαναλαμβάνεται, επαναλαμβάνεται ως φάρσα καλό θα ήταν να παραθέσουμε τα προβλήματα εν συντομία καθώς και πιθανές διεξόδους από αυτά.

Α) Δημοσιονομικό έλλειμμα και έλλειμμα εμπορικού ισοζυγίου.

Τα αποκαλούμενα και «δίδυμα» ελλείμματα στην οικονομία. Το πρώτο σημαίνει ότι κάθε χρόνο ξοδεύουμε παραπάνω από αυτά που έχουμε στη διάθεση μας. Κάτι τέτοιο οδηγεί σε δανεισμό με αποτέλεσμα να αυξάνεται το δημόσιο χρέος. Το δεύτερο σημαίνει ότι εισάγουμε παραπάνω από ότι εξάγουμε. Επειδή το εμπορικό ισοζύγιο πάντα ισοσκελίζει στο τέλος του χρόνου οι όποιες διαφορές καλύπτονται είτε με δανεισμό είτε με εκροή χρημάτων προς το εξωτερικό (σμίκρυνση της πίτας). Το πρώτο έλλειμμα σημαίνει ότι είμαστε απείθαρχοι στη διαχείριση της οικονομίας μας, σπάταλοι και αντιπαραγωγικοί. Το δεύτερο υποδηλώνει βαθύτερη σήψη της ελληνικής οικονομίας αφού υποδηλώνει πολύ χαμηλή παραγωγικότητα και ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας. Παλαιότερα (επί δραχμής) η ελληνική οικονομία λειτουργούσε μέσα στη θαλπωρή του κρατικού προστατευτισμού. Αν υπήρχε πρόβλημα ανταγωνιστικότητας τυπωνόταν χρήμα ή γινόταν κάποια υποτίμηση της δραχμής και καθάριζε η μπουγάδα. Τώρα όμως, με την οικονομία μας να λειτουργεί σε περιβάλλον διεθνούς ανταγωνισμού και χωρίς νομισματικά εργαλεία στη διάθεση μας (βλέπε τυπογραφείο και υποτίμηση) είμαστε αναγκασμένοι να λειτουργήσουμε χωρίς κρατική προστασία για την οικονομία μας. Πράγμα το οποίο απλά ξεσκεπάζει τη χρόνια ανεπάρκεια της ελληνικής οικονομίας αλλά και την ολιγωρία του οργανωμένου κράτους να λάβει τα κατάλληλα μέτρα ενίσχυσης της παραγωγικότητας.

Β) Δημόσιο Χρέος

Ο δανεισμός ενός κράτους κατά βάση δε διαφέρει σε τίποτα από το δανεισμό ενός ιδιώτη ή μιας επιχείρησης. Αν ένα κράτος υπερδανειστεί πέρα από τις δυνατότητες του τότε θα χρεοκοπήσει. Το ίδιο θα συμβεί και με μια επιχείρηση ή έναν ιδιώτη. Ο λόγος που κάτι τέτοιο δεν γίνεται εύκολα αντιληπτό είναι λόγω των τεράστιων μεγεθών μιας κρατικής οντότητας. Η αρχή λειτουργίας όμως που διέπει τον κρατικό δανεισμό είναι ακριβώς η ίδια. Είναι θεμιτό και υγιές οικονομικά για ένα κράτος να δανείζεται χρήματα προκειμένου να τα επενδύσει για να αυξήσει την παραγωγικότητα μιας οικονομίας ή για να αναζωογονήσει μια οικονομία την οποία η ιδιωτική πρωτοβουλία αδυνατεί να αναθερμάνει. Είναι εγκληματικό όμως να δανείζεται ένα κράτος, υποθηκεύοντας το μέλλον του, προκειμένου να εξυπηρετηθούν καταναλωτικές δαπάνες ή να χαθούν τα χρήματα σε αντιπαραγωγικές δραστηριότητες. Για να κατανοήσει κανείς το πρόβλημα θα κάνουμε μια απλή υπόθεση εργασίας: Η ζωή ενός ατόμου διαρκεί 2 περιόδους και δεν υπάρχει επιτόκιο στην αγορά. Το άτομο αυτό εργάζεται και έχει μισθό 100 ευρώ. Στην πρώτη περίοδο δανείζεται 20 ευρώ τα οποία πρέπει να επιστρέψει στη δεύτερη περίοδο. Αν τα καταναλώσει, θα έχει ξοδέψει 120 ευρώ στην πρώτη περίοδο. Στη δεύτερη περίοδο πρέπει να αποπληρώσει το χρέος του. Αυτό σημαίνει ότι θα καταναλώσει 80 ευρώ. Φανταστείτε πόσο άσχημα θα πρέπει να αισθάνεται αυτό το άτομο που ενώ είχε συνηθίσει στα 120 Ευρώ, ξαφνικά θα πρέπει να ζήσει με τα 80. Η Ελλάδα, το 1974 χρωστούσε το 22% του ΑΕΠ της σε χρέος. Το 1981 το χρέος είναι στο 31%, το 1990 είναι στο 81%, το 1993 στο 112% και το 2004 στο 108%. Με τα «μαγικά» των κυρίων Παπαντωνίου και Αλογοσκούφη, το χρέος εμφανίζει επίπλαστα μια πτωτική πορεία χάρη στην ένταξη των «άσπρων τρυπών» των ταμείων στο δημόσιο χρέος (Παπαντωνίου) ή στην ένταξη της παραοικονομίας στο ΑΕΠ (Αλογοσκούφης). Όμως αυτά τα «μαγικά» το μόνο που έκαναν ήταν να προσδώσουν την αίσθηση ότι μπορούμε να δανειστούμε μεγαλύτερα ποσά. Και επιπλέον, το χρέος σε απόλυτους αριθμούς αυξάνει συνεχώς και ασταμάτητα. Για το 2009 εκτιμάται ότι θα κλείσει λίγο πάνω από τα 300 δις ευρώ, ενώ για το 2010 και 2011 η αύξηση θα είναι σημαντική. Εάν θέλουμε να λεγόμαστε κυρίαρχο κράτος θα πρέπει αυτό το πρόβλημα να αντιμετωπιστεί άμεσα.

Γ) Ασφαλιστικό

Είναι γεγονός ότι ο πληθυσμός της χώρας γερνάει, η γεννητικότητα είναι κάτω από το όριο συντήρησης ενός νεανικού πληθυσμού και το προσδόκιμο της ζωής των πολιτών αυξάνει. Επιπρόσθετα, οι baby boomers (μεταπολεμική γενιά) τώρα βγαίνει μαζικά στη σύνταξη. Το αναδιανεμητικό σύστημα της κοινωνικής μας ασφάλισης παραπαίει όντας ξεπερασμένο από τις εξελίξεις. Το σύστημα για να λειτουργήσει χρειάζεται 4 εργαζομένους για κάθε έναν συνταξιούχο. Στην Ελλάδα ο μέσος όρος είναι στην καλύτερη περίπτωση 2,1 προς ένα με τάση σαφώς πτωτική. Ίδη φέτος παρατηρήθηκε έντονα το φαινόμενο ταμειακών δυσχερειών σε πολλά ταμεία (ΟΑΕΕ, ΙΚΑ) πράγμα το οποίο απαίτησε συνεχείς ενέσεις από τον τακτικό προϋπολογισμό προκειμένου να πληρωθούν οι συντάξεις και άλλες υποχρεώσεις. Ένα το πρόβλημα δεν αντιμετωπισθεί ριζικά τότε μέσα στα επόμενα 4-5 χρόνια θα έχουμε έκρηξη των δημοσίων δαπανών για πληρωμή συντάξεων, τις οποίες πληρώνουν μεν τα ταμεία, αλλά την καταβολή τους εγγυάται το ελληνικό δημόσιο.

Δ) Έλλειμμα παραγωγικότητας

Έχει ειπωθεί χιλιάδες φορές ότι η Ελλάδα συντηρεί ένα σπάταλο δημόσιο τομέα, ο οποίος υπολειτουργεί ενώ ταυτόχρονα δημιουργεί τεράστια γραφειοκρατικά προσκόμματα στη λειτουργία της υπόλοιπης οικονομίας. Κατά έναν στείρο τρόπο, η συζήτηση λανθασμένα εστιάζεται στο πόσα επιδόματα λαμβάνει ο ένας κλάδος, στο τι πλασματικές υπερωρίες έχει ο β κλάδος, τι προνόμια απολαμβάνει το γ υπουργείο κλπ κλπ. Το πρόβλημα είναι εξαιρετικά απλό: Τι έργο αποδίδει ο εργαζόμενος στο χρόνο τον οποίο απασχολείται έναντι της αμοιβής του. Στην Ελλάδα οι μισθοί δεν είναι καθόλου υψηλοί έναντι του μέσου όρου της ευρωζώνης, είναι όμως απογοητευτικά υψηλοί σε σχέση με το παραγόμενο αποτέλεσμα. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τη συνεχή πίεση των τιμών προς τα πάνω, αφού και οι υπόλοιποι συμμετέχοντες στο οικονομικό κύκλωμα αυξάνουν τις αμοιβές τους προς τα πάνω για να ανταπεξέλθουν. Στην Ελλάδα λοιπόν των ωρομίσθιων καθηγητών και δασκάλων έχουμε 14 μαθητές ανά διδάσκοντα πράγμα που αποτελεί πρωτιά στην Ευρωπαϊκή Ένωση! Έχουμε την καλύτερη αναλογία αστυνομικών προς κάτοικους. Έχουμε τα περισσότερα μέλη ΔΕΠ ως προς τους φοιτητές σε όλη την Ευρώπη. Και φυσικά έχουμε τους περισσότερους δημόσιους υπαλλήλους προς κάτοικους (1 στους 11 είναι με κάποια μορφή απασχολούμενος από τον Δημόσιο Τομέα). Για όλους αυτούς, η έννοια της σύνδεσης του μισθολογικού τους κόστους ως προς την παραγωγικότητα της εργασίας τους είναι μια έννοια άγνωστη ή και επικίνδυνη (ως προς τα συντεχνιακά τους συμφέροντα). Το κράτος πληρώνει υπαλλήλους για την παραγωγή έργου και κατόπιν δεν ενδιαφέρεται καθόλου να δει αν παράγεται έργο, πόσο παράγεται ή την ποιότητα του. Ένας ιδιώτης εργοδότης θα είχε κλείσει προ πολλού την επιχείρηση του λειτουργώντας έτσι. Το χειρότερο όλων όμως είναι, ότι κατά αυτόν τον τρόπο δημιουργούνται πολίτες δύο ταχυτήτων: οι δημόσιοι υπάλληλοι από τη μια και από την άλλη όλοι οι υπόλοιποι. Οι υπόλοιποι έχουν αναγκαστικά υψηλότερη παραγωγικότητα για να καλύψουν το έλλειμμα που παρατηρείται στο δημόσιο τομέα. Το πρόβλημα όμως είναι ότι κανείς δεν θέλει να παραμείνει στον ιδιωτικό τομέα και όλοι προσδοκούν μια θέση στον ήλιο του δημοσίου! Απόλυτα λογική επιλογή ατομικά, καταστροφική όμως σε εθνικό επίπεδο.

Οι διαφαινόμενες στρατηγικές εξόδου μαζί με πιθανές λύσεις θα δοθούν στο Β’ μέρος λόγω μεγέθους του παρόντος.