Ατενίζοντας την άβυσσο

Ο τίτλος του σημερινού κειμένου είναι μαύρος όσο και η διάθεση μας τις τελευταίες μέρες. Με αφορμή την απόφαση για διενέργεια δημοψηφίσματος σχετικά με τη νέα δανειακή σύμβαση, καταλήγουμε στο λυπηρό συμπέρασμα ότι οι κυβερνήτες της χώρας έχουν απομακρυνθεί ολοσχερώς από τη σφαίρα της λογικής και του ορθολογισμού. Αντίθετα, αναζητώντας μια οδό διαφυγής από την ηλεκτρική καρέκλα της ηγεσίας επιλέγουν τη Μανιχαϊστική θεώρηση ενός δημοψηφίσματος. Λευκό εναντίον Μαύρου, Ευρώπη εναντίον Βαλκανίων, Ευρώ ή Δραχμή, είστε μαζί μου ή είστε εναντίον μου, αν είστε εναντίον μου σας σέρνω μαζί μου στην καταστροφή. Προσωπικά είμαι αντίθετος στη λογική των δημοψηφισμάτων γιατί είναι σπάνια τα παραδείγματα στην ανθρώπινη ιστορία όπου τα προβλήματα έχουν μόνο δύο όψεις. Είναι αντίθετα πολλά τα παραδείγματα όπου αντιδημοκρατικές αποφάσεις νομιμοποιήθηκαν με το μανδύα ενός δημοψηφίσματος. Το κυριότερο πρόβλημα με ένα δημοψήφισμα, είναι ότι ο πληθυσμός ενεργεί συνήθως υπό το καθεστώς της ψυχολογίας του όχλου, με διάθεση δηλαδή όχι να απαντήσει στο ερώτημα αλλά σε αυτόν που θέτει το ερώτημα. Ο κύριος Παπανδρέου επιχειρεί να θέσει στην κυβερνητική πλειοψηφία και στον ελληνικό λαό αυτό που ο κύριος John Major (πρώην πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου) είχε εύγλωττα περιγράψει ως εξής: “either put up or shut up”. Δηλαδή, ή ρίξτε με ή βγάλτε το σκασμό. Παίζοντας μια προσωπική παρτίδα πόκερ υψηλού ρίσκου επάνω στις πλάτες της χώρας, ο κύριος Παπανδρέου επιχειρεί να αποκτήσει άλλοθι για να καλύψει την προσωπική του ανεπάρκεια. Είναι μάλλον όψιμο και φαιδρό από έναν άνθρωπο που εκστόμισε το «λεφτά υπάρχουν» να ανακαλύπτει ξαφνικά δυσαρμονία λαϊκού αισθήματος και πολιτικού συσχετισμού. Προκαλεί θυμηδία η επίκληση στα πατριωτικά και δημοκρατικά καθήκοντα των πολιτών. Τώρα τα θυμήθηκε αυτά ο κύριος Παπανδρέου; Δεν αντιλαμβάνεται την κρισιμότητα της κατάστασης; Και εν πάση περιπτώσει, κανείς δεν τον υποχρέωσε (;) να αναλάβει πρωθυπουργός, κανείς δεν τον εμποδίζει να παραιτηθεί αν δεν μπορεί να συνεχίσει. Υπό τις παρούσες συνθήκες, μια εκλογική αναμέτρηση σε σύντομο χρονικό διάστημα θα πρόσφερε καλύτερες υπηρεσίες στη χώρα μας. Το διακύβευμα είναι σαφέστατο και ο καθένας μπορεί να αναλάβει τις ευθύνες του.

Έτσι για την ιστορία, να αναφέρουμε μερικά μόνο από τα αρνητικά ενός δημοψηφίσματος στην παρούσα φάση:

  

Άνευ λόγου και ουσίας το ερώτημα που τίθεται, οι εταίροι μας δεν μας ρωτούν αν θέλουμε τη συγκεκριμένη λύση, μας την επιβάλλουν. Καλή ή κακή αυτή είναι. Η εναλλακτική είναι ανεξέλεγκτη χρεοκοπία. Σε τελική ανάλυση, είναι σαν να ρωτάς κάποιον αν θέλει να πεθάνει από πνιγμό ή από ηλεκτροπληξία. Το δημοψήφισμα, αν έπρεπε να είχε γίνει, θα έπρεπε να πραγματοποιηθεί πριν το πρώτο μνημόνιο για να μπορεί να χρησιμέψει και σαν διαπραγματευτικό ατού στις διαπραγματεύσεις. Τότε, που είχε ακόμα κάποιο νόημα ένα επιθετικό κούρεμα των ελληνικών ομολόγων.

Είναι ανήθικη η προσπάθεια που γίνεται να διαχυθεί η ευθύνη για αποφάσεις που έλαβε ο κύριος Παπανδρέου, προς το σύνολο του πληθυσμού (moral hazard). Αν ο κύριος Παπανδρέου αισθάνεται ότι δεν μπορεί να κυβερνήσει λόγω του χάους και της παραλυσίας που προκαλούν «σκοτεινά συμφέροντα (αμάν πια αυτά τα σκοτεινά συμφέροντα!), το παρασκήνιο και οι μειοψηφίες» είναι πολύ πιο έντιμο να αποχωρήσει. Μπορεί να προτείνει κυβέρνηση εθνικής σωτηρίας ή να προκηρύξει εκλογές.

Εκτίθεται ανεπανόρθωτα η ήδη σοβαρά καταρρακωμένη εικόνα της χώρας μας στο εξωτερικό. Οι ηγέτες της Ευρωζώνης κατέβαλαν σημαντικές προσπάθειες τόσο για να καταλήξουν στο προϊόν συμβιβασμού της 26^ης Οκτωβρίου, όσο και για να πείσουν την κοινή γνώμη των χωρών τους για την αναγκαιότητα της όποιας στήριξης προς την Ελλάδα. Και ερχόμαστε τώρα εμείς να αμφισβητήσουμε αυτή τη συμφωνία (την οποία «διαπραγματεύτηκε» ο κύριος Παπανδρέου κατά τα λεγόμενα του) μέσα από την αβεβαιότητα ενός δημοψηφίσματος. Ποιός ηγέτης θα συναινέσει να μας δανείσουν περεταίρω μέσα σε αυτό το καθεστώς αβεβαιότητας; Βασικός στόχος των κρατών είναι η επιβίωση τους. Για να επιτευχθεί αυτό το κράτος χρειάζεται φορτία ισχύος. Τα κράτη είτε προσπαθούν με δικές τους ενέργειες να αυξήσουν την ισχύ τους είτε προσπαθούν μέσω συμμαχιών να επιτύχουν το ίδιο αποτέλεσμα. Εμείς με την απόφαση αυτή φροντίσαμε να κλονίσουμε σοβαρά την εμπιστοσύνη των συμμάχων ή εταίρων μας ως προς εμάς.

Είναι πάγια αρχή στην οικονομική επιστήμη αλλά και στη θεωρία λήψης των αποφάσεων να μην λαμβάνεις αποφάσεις οι οποίες αυξάνουν την αβεβαιότητα. Η αβεβαιότητα προκαλεί σύγχυση και καθιστά τη λήψη της απόφασης δυσκολότερη. Η σύγχυση αυξάνει το φόβο και τη δυσπιστία των κρατών και τα οδηγεί ευκολότερα σε αποφάσεις μη βέλτιστες ως προς τα μακροπρόθεσμα συμφέροντα τους. Ο δε φόβος και η αβεβαιότητα αυτοτροφοδοτούν ένα σπιράλ το οποίο συχνά οδηγεί στην κρίση και τη σύγκρουση.