Η αμοιβή της εργασίας

Ένα από τα βασικά δομικά προβλήματα που θα κληθεί να λύσει η νέα κυβέρνηση είναι και αυτό της αμοιβής και παραγωγικότητας της εργασίας. Η στρέβλωση των δύο αυτών παραγόντων μοιραία οδηγεί και σε εκτροχιασμό της αγοράς εργασίας, πράγμα το οποίο με τη σειρά του οδηγεί σε συστημικά διαρθρωτικά προβλήματα την οικονομία της χώρας. Ας δούμε το γιατί:

Ξεκινάμε λοιπόν από μερικές παραδοχές: 

α) Είναι χρήσιμο για μια οικονομία να έχει ένα σχετικά υψηλό ποσοστό απασχολούμενων με σχέση μισθωτής εργασίας. Ένα καλό μείγμα θεωρείται μια σχέση 70 - 30 υπέρ της μισθωτής εργασίας. Αυτό είναι θεμιτό γιατί ο μισθωτός δεν έχει δυνατότητα φοροδιαφυγής ενώ προσφέρει μια σταθερή και προβλέψιμη ροή καταναλωτικής δύναμης στην οικονομία. Ακριβώς επειδή το εισόδημα του μπορεί σε γενικές γραμμές να προεξοφληθεί, είναι ευκολότερος ο δανεισμός του και άρα αποτελεί έναν επιπλέον μοχλό οικονομικής ανάπτυξης.

β) Η αμοιβή της εργασίας (δηλαδή η αποζημίωση για τον χρόνο που διαθέτουμε στον εργοδότη μας) πρέπει να συμβαδίζει με την παραγωγικότητα της εργασίας. Αν κάτι τέτοιο δεν ισχύει, τότε αρχίζουν τα προβλήματα για την οικονομία. Το πρώτο και εμφανέστερο πρόβλημα είναι ο πληθωρισμός, "η ακρίβεια" αν προτιμάτε. Οι μισθοί αυξάνουν αναντίστοιχα με την αξία της παραγωγής, η ζήτηση αυξάνει και οι τιμές ανεβαίνουν. Ειδικά δε αν μια χώρα έχει έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο αυτό οδηγεί και σε έντονη εξάρτηση από εισαγόμενο πληθωρισμό.

γ) Όλοι οι άνθρωποι λίγο ως πολύ, βάζουν το ατομικό τους συμφέρον πάνω από αυτό του συνόλου. Μεταφραζόμενο αυτό σε όρους εργασίας, σημαίνει ότι ο εργαζόμενος προσπαθεί να εργαστεί όσο το δυνατόν λιγότερο για τη μέγιστη δυνατή αμοιβή. Για να πετύχεις υψηλότερη παραγωγικότητα από τον εργαζόμενο πρέπει να υφίσταται ικανή πολιτική κινήτρων. Έχει και ιστορικά πλέον διαπιστωθεί, τι συμβαίνει σε κοινωνίες "αταξικές" όπου δεν υπάρχει κίνητρο αποδοτικότητας της εργασίας. Πρακτικά ο εργαζόμενος έχει αντικίνητρα και εργάζεται όσο το δυνατόν λιγότερο μπορεί στο χρόνο που του αναλογεί. Σε τέτοιες καταστάσεις εξαφανίζεται επίσης το κίνητρο για καινοτομία προερχόμενη από τον εργαζόμενο καθώς και η διάθεση για εξειδίκευση της εργασίας (αφού κάτι τέτοιο απαιτεί χρόνο και πνευματική προσπάθεια από πλευράς του εργαζομένου).

Ας δούμε λοιπόν τι έχουμε στην Ελλάδα. 

- Διαθέτουμε έναν ευμεγέθη αγροτικό τομέα ο οποίος στηρίζεται σε πεπαλαιωμένες μεθόδους παραγωγής, με μικρές ατομικές ιδιοκτησίες, χωρίς τεχνογνωσία και χωρίς πρακτικές έντασης κεφαλαιουχικού εξοπλισμού. Επιπρόσθετα, είναι ένας τομέας παραγωγής ο οποίος σε πολλές περιπτώσεις στηρίζεται σε μονοκαλλιέργιες οι οποίες επιδοτούνται αδρά για να παραμείνουν βιώσιμες. Άρα εδώ η παραγωγικότητα της εργασίας είναι χαμηλή, ενώ και τα φορολογικά έσοδα του δημοσίου ασταθή και χαμηλά. Ναι μεν συντηρείται ικανό κομμάτι του πληθυσμού στην ύπαιθρο, η διάρθρωση όμως της αγροτικής παραγωγής όπως είναι σήμερα δεν προμηνύει τίποτα αισιόδοξο για το μέλλον.

- Ένα πολύ υψηλό ποσοστό του εργατικού δυναμικού (~50%) είναι αυτοαπασχολούμενο, είτε σαν ελεύθεροι επαγγελματίες, είτε σαν ατομικοί επιχειρηματίες. Αυτό σημαίνει αστάθεια στο εισόδημα, έντονες αυξομειώσεις στην καταναλωτική συμπεριφορά και ενίσχυση του προκυκλικού προφίλ της οικονομίας (προκυκλική συμπεριφορά σημαίνει εκρηκτική ανάπτυξη στον ανοδικό κύκλο της οικονομίας και έντονη καθίζηση στη φάση καθόδου). Πέρα από το γεγονός ότι ο χώρος των αυτοαπασχολούμενων χειμάζεται από φαινόμενα παραοικονομίας και φοροδιαφυγής (κάτι για το οποίο ευθύνη φέρει και το κράτος και οι πολίτες), η υπερπροσφορά υπηρεσιών σε κάποια επαγγέλματα οδηγεί στην απαξίωση τους και τελικά στην καταστροφή τους. 

- Το 50% του πληθυσμού περίπου αμείβεται με σχέση μισθωτής εργασίας. Αυτό είναι ένα πολύ χαμηλό ποσοστό και είναι το χαμηλότερο στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Από αυτούς, οι μισοί εργάζονται στο δημόσιο με αμοιβές πολύ υψηλότερες της αντίστοιχης παραγωγικότητας. 


- Στα του δημοσίου τομέα, η μεγάλη πλειοψηφία των εργαζομένων εργάζεται με αμοιβές πολύ πάνω από την παραγωγικότητα της εργασίας και με εργασιακές συνθήκες πολύ ευνοϊκότερες του ιδιωτικού τομέα. Τα προβλήματα εντείνονται από το γεγονός ότι δεν υπάρχει ενιαία μισθολογική πολιτική για το δημόσιο και δεν υπάρχει κεντρική μηχανοργάνωση που να ελέγχει τις μισθολογικές δαπάνες του δημοσίου. Υπάρχουν επικαλυπτόμενες υπηρεσίες που πολλές φορές δυσχαιραίνουν αντί να διευκολύνουν την παραγωγή διοικητικού έργου. Υπάρχουν πολλά προβλήματα τα οποία για να αναφερθούν όλα θα χρειάζονταν σελίδες επί σελίδων. Η ουσία είναι ότι η αμοιβή της εργασίας στο δημόσιο είναι έτσι δομημένη που να αποτελεί αντικίνητρο παραγωγικής εργασίας. Σκεφθείτε: φόβος δεν υπάρχει, η δουλεία είναι μόνιμη μέχρι τη σύνταξη και δεν υπάρχει άγχος για επίτευξη παραγωγικών στόχων κλπ. Κίνητρο χρηματικό δεν υπάρχει, αφού όλα τα επιδόματα παραγωγικότητας ενσωματώνονται στον μισθό και η καταβολή τους δεν εξαρτάται από κάποιους στόχους. Δόξα δύσκολα κάποιος θα αποκτήσει εντός του δημοσίου και με τις υπάρχουσες αγκυλώσεις, οι υψηλές διοικητικές θέσεις (π.χ Γενικός Γραμματέας) αποτελούν πεδίο κομματικής εκμετάλλευσης. Ευσυνειδησία....Ακόμα και αν πάει κάποιος με το σταυρό στο χέρι, η μετριοκρατία θα τον πολεμήσει μέχρι εσχάτων γιατί ξεσκεπάζει τη δική της ανικανότητα. Θα πας κόντρα μια φορά, δύο φορές άντε και τρείς, μετά η πλειοψηφία θα συμβιβαστεί.


- Το χειρότερο όμως είναι ότι όλη αυτή η κατάσταση στέλνει ένα καταστροφικό μήνυμα στην αγορά εργασίας. Αυτό είναι "Θες να εργαστείς όσο το δυνατόν λιγότερο και να πληρώνεσαι? Θες να έχεις τη σιγουριά ότι δεν θα απολυθείς ποτέ με μισθούς πάνω από τον μέσο όρο του ιδιωτικού τομέα? Τότε έλα στο δημόσιο και εσύ, μπορείς". Όλο το πτυχιακό δυναμικό της χώρας, στη θεωρία το καλύτερο και πιο δυναμικό κομμάτι μια κοινωνίας, συνωστίζεται για μια θέση στον ήλιο του ελληνικού δημοσίου. 

- Από την άλλη, όσοι επιλέξουν τον ιδιωτικό τομέα έχουν το άγχος του φόρτου εργασίας, το άγχος των στόχων στην εργασία, τη μαύρη και ανασφάλιστη εργασία, την αβεβαιότητα αν και αύριο θα υπάρχει η δουλεία τους. Και ακριβώς επειδή η πλειοψηφία των επιχειρήσεων είναι οικογενειακού χαρακτήρα, δυνατότητα ανέλιξης δεν υπάρχει ή αν υπάρχει το τίμημα είναι εξωπραγματικά μεγάλο. Η μεγάλη πλειοψηφία δε, κρυφοκοιτάζει με ελπίδα πως θα ενταχθεί στο "άλλο" στρατόπεδο, αυτό των δημοσίων υπαλλήλων, το οποίο μπορεί να καυτηριάζει με κάθε ευκαιρία, αλλά που αποτελεί την "Ιθάκη" για όλους. 


Η χώρα έχει εισέλθει σε έναν φαύλο κύκλο οικονομικά και ένα από τα βασικά αίτια είναι η στρέβλωση και η διάρθρωση της αγοράς εργασίας. 


- Δεν ενισχύεται προς καμία κατεύθυνση ο παραγωγικός ιστός της χώρας με αποτέλεσμα να μην υπάρχουν δουλειές


- Το δημόσιο για να απορροφήσει την πίεση αλλά και για ψηφοθηρικούς σκοπούς προσφέρει θέσεις εργασίας οι οποίες δεν έχουν αντικείμενο και δεν χρειάζονται


- Επιπλέον το ίδιο το δημόσιο δεν κάνει τίποτα για να διασφαλίσει την παραγωγικότητα αυτών που απασχολεί


- Τα έξοδα του δημοσίου αυξάνουν υπέρμετρα, η φορολογία πολιτών και επιχειρήσεων αυξάνει χωρίς να αυξάνει καθόλου η ανταποδοτικότητα των υπηρεσιών του δημοσίου προς τους πολίτες και τις επιχειρήσεις.



- Οι επιχειρήσεις αποχωρούν/δεν μπορούν να ανατπυχθούν σε ένα περιβάλλον τεράστιας γραφειοκρατίας και δεν μπορούν να ανταγωνιστούν το δημόσιο ως προς τους όρους και την αμοιβή της εργασίας.


- Το δημόσιο αναγκάζεται να προσλάβει και άλλο πλεονασματικό εργατικό δυναμικό.


- Τα έξοδα του δημοσίου εκτροχιάζονται, η παραγωγικότητα πέφτει στο ναδίρ, δεν παράγουμε τίποτα, εισάγουμε τα πάντα και ανακυκλώνουμε τα χρήματα μεταξύ μας. Η πίτα ολοένα και μικραίνει γιατί φεύγει εισόδημα για εισαγωγές που δεν αναπληρώνεται. Χρεοκοπία - end of story.


Η διόγκωση του δημοσίου τομέα πέρα από ένα βέλτιστο σημείο, η χαμηλή παραγωγικότητα της εργασίας, η λανθασμένη πολιτική αμοιβής της εργασίας και οι τεράστιες μισθολογικές  (και συνεπακόλουθα συνταξιοδοτικές) δαπάνες θα οδηγήσουν με μαθηματική ακρίβεια στο implosion της οικονομίας μας. Το δημόσιο, όπως και ένα αστέρι που πεθαίνει, θα διογκωθεί σε τεράστιο βαθμό και μετά θα καταρρεύσει επεισοδιακά.