Οικονομική Κρίση: Η επόμενη μέρα

Σε συνέχεια του προηγούμενου άρθρου περί δημοσιονομικών, σήμερα θα αναφερθούμε στην επόμενη μέρα της κρίσης. Μια από τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η παγκόσμια οικονομία δεν είναι τόσο η έξοδος από την κρίση αφού κάτι τέτοιο έχει σε μεγάλο βαθμό πραγματοποιηθεί. Δεν είναι καν ή επιστροφή στην ανάπτυξη αφού και αυτό εύκολα ή δύσκολα θα επιτευχθεί. Ο μεγαλύτερος πονοκέφαλος αυτή τη στιγμή είναι η αποφυγή μιας δεύτερης οικονομικής ύφεσης. Και εξηγούμαι:

Κατά γενική ομολογία θεωρείται ότι οι παγκόσμιες οικονομικές αρχές (Κεντρικές Τράπεζες, Διεθνείς Οργανισμοί, Κυβερνήσεις μεγάλων χωρών) έλαβαν τα κατάλληλα μέτρα ενίσχυσης ρευστότητας προκειμένου να αποτρέψουν μια μεγάλη συστημική κρίση τύπου 1929 και να σταματήσουν τη βύθιση της οικονομίας. Όλα τα μέτρα που πάρθηκαν (πακέτο Paulson στην Αμερική, παρεμβάσεις FED, ΕΚΤ, κρατικά πακέτα στήριξης, κρατικοποιήσεις τραπεζών και ασφαλιστικών εταιρειών) συνεπάγονται τεράστιο κρατικό δανεισμό ο οποίος κάποια στιγμή θα πρέπει να αποπληρωθεί. Ο φόβος είναι ότι, καθώς σιγά - σιγά θα αναθερμαίνεται η οικονομία, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να αρχίσουν να αποπληρώνουν τα τεράστια χρέη τα οποία έχουν συσσωρευτεί. Εάν η αποπληρωμή γίνει απότομα τότε η οικονομία κινδυνεύει να "μείνει" από καύσιμα και να οδηγηθούμε σε νέα φάση στασιμότητας ή ύφεσης. Εάν η αποπληρωμή αφεθεί για το μέλλον, υπάρχει ο κίνδυνος να καταστεί πολύ δύσκολη λόγω μελλοντικής αύξησης των επιτοκίων (αύξηση των εξόδων για τοκοχρεολύσια, δυσχέρεια αναχρηματοδότησης του χρέους). Το παραπάνω σενάριο δεν είναι επιστημονικής φαντασίας και έχει παρατηρηθεί και στο παρελθόν (Ύφεση Η.Π.Α 1937 - 1939, Ιαπωνία 1998) όταν μετά από βαθιά κρίση και αρχική έξοδο επιχειρήθηκε αποπληρωμή των οφειλών του δημοσίου.

Επιστρέφοντας στην ελληνική πραγματικότητα μπορεί κανείς να κατανοήσει το μέγεθος του προβλήματος που περιμένει την όποια μελλοντική κυβέρνηση της χώρας. Η Ελλάδα είναι μια χώρα που αύξανε συνεχώς το χρέος της τα τελευταία 30 χρόνια σπαταλώντας τα δανεικά για καταναλωτικούς/μη παραγωγικούς σκοπούς. Ενώ η οικονομική λογική λέει ότι σε περιόδους έντονης ανάπτυξης μειώνεις τα χρέη σου, εμείς αυξήσαμε το δανεισμό μας. Ακολουθήσαμε τη λογική του υπερκαταναλωτισμού, όπως ακριβώς θα έκανε κάποιος ασύδοτη χρήση της πιστωτικής του κάρτας. Σαν χώρα, πληρώνουμε τόσα χρόνια την ελάχιστη καταβολή και αυξάνουμε διαρκώς το υπόλοιπο. Για κακή μας τύχη, το όριο της πιστωτικής μας κάρτας χτύπησε εν μέσω οικονομικής κρίσης και οι δανειστές μας ζητούν αποπληρωμή. Εμείς πολύ θα θέλαμε μια αύξηση ορίου της κάρτας μας για να συνεχίσουμε να ζούμε μια άσωτη ζωή πέρα από τις οικονομικές μας δυνατότητες. Οι δανειστές μας όμως λένε ότι δεν μπορούν να επεκτείνουν την πίστωση μας και ότι έχουν κάνει κάτι τέτοιο πολλές φορές στο παρελθόν. Άρα έρχεται η ώρα της αποπληρωμής.

Η Ελλάδα έχει μια έντονα κρατικοδίαιτη οικονομία με τεράστιο, σπάταλο και αναποτελεσματικό δημόσιο τομέα, ενώ και ο ιδιωτικός τομέας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από κρατικό χρήμα (προμήθειες, εργολαβίες) για να κινηθεί. Αυτό σημαίνει ότι οι δαπάνες του δημοσίου δεν μπορούν να μειωθούν πολύ απότομα γιατί κάτι τέτοιο θα προκαλέσει τεράστιο σοκ στην οικονομία με πολύ αρνητικές επιπτώσεις. Επιπλέον, οι δαπάνες του δημοσίου δεν μπορούν να αυξηθούν ώστε να αναθερμάνουν την οικονομία, γιατί η χώρα έχει ήδη δυσβάσταχτα υψηλό χρέος. Αυτό το υψηλό χρέος είναι η ωρολογιακή βόμβα που περιμένει να εκραγεί όταν θα αυξηθεί το κόστος του δανεισμού. Αυτή τη στιγμή η χώρα δανείζεται με βάση κάποιο benchmark (ομόλογα του γερμανικού δημοσίου), συν περιθώριο κέρδους/ρίσκου που καθορίζει η αγορά. Αυτή τη στιγμή και το benchmark είναι πολύ χαμηλά (λόγω αποκλιμάκωσης του κόστους δανεισμού διεθνώς) αλλά και το margin είναι σε πολύ καλά επίπεδα. Όταν όμως η Γερμανική οικονομία εξέλθει της κρίσης τα επιτόκια θα ανέβουν σταδιακά, καθιστώντας το κόστος δανεισμού της οικονομίας μας πανάκριβο. Επιπλέον, οι διαρθρωτικές αδυναμίες της οικονομίας μας θα οδηγήσουν τις χρηματαγορές να αυξήσουν το margin. Και σκεφθείτε ότι κάθε ποσοστιαία μονάδα απόκλισης από τα γερμανικά ομόλογα αυξάνει το κόστος για τόκους κατά περίπου 1 δις ευρώ/έτος. 

Το συμπέρασμα δυστυχώς είναι ότι είμαστε μπροστά σε ένα οικονομικό αδιέξοδο σαν χώρα. Το μεγαλύτερο δυστύχημα είναι ότι κανείς από τους εν δυνάμει κυβερνώντες δε λέει την αλήθεια προς τα έξω. Το κακό είναι ότι η αλήθεια κάποια στιγμή πάντα βγαίνει στην επιφάνεια και όσο αργεί αυτό, τόσο πιο επώδυνα γίνονται τα πράγματα.

Η λύση υπάρχει και απαιτεί θυσίες. Για να γίνουν αυτές οι θυσίες ήρθε η ώρα να ακούσει ο κόσμος μερικές αλήθειες. Και να θυμάστε ότι η μισή αλήθεια ισοδυναμεί με ψέμα. Ας δούμε λοιπόν τη λύση:

- Σταδιακή και ομαλή περικοπή των δαπανών του δημοσίου και περιστολή της σπατάλης. Αυτό σημαίνει κομμένες επιτροπές, επιδόματα, εκτός έδρας, υπερτιμολογήσεις, δαπάνες τοπικής αυτοδιοίκησης εκτός προϋπολογισμού, ειδικοί λογαριασμοί, χρέη ΔΕΚΟ, κλπ κλπ. Σημαίνει χρήση πληροφορικής με σωστό τρόπο (βλέπε και προηγούμενο άρθρο Καθημερινής 20/09/2009)

- Σταδιακή αποπληρωμή των χρεών του δημοσίου προς τρίτους (χρέη νοσοκομείων, ΙΚΑ, πληρωμή εργολάβων για εκτελεστέα έργα κλπ)

- Εξίσωση της παραγωγικότητας της εργασίας με το μισθό. Πολύ σημαντικό αυτό! Η συλλογικότητα έχει ισοπεδώσει και καταστρέψει την παραγωγικότητα στην Ελλάδα. Οι μισθοί πρέπει να είναι δομημένοι ως εξής: Συλλογική σύμβαση εργασίας για να λάβεις τον Χ μισθό σου. Εάν είσαι καλός στην εργασία βάσει ποιοτικών και ποσοτικών κριτηρίων θα λάβεις, για παράδειγμα, Χ + 30% . Τα επιδόματα ΔΕΝ αποτελούν κίνητρο εργασίας γιατί θεωρούνται δεδομένα. Θέλεις να ξυθείς? Κανέναν πρόβλημα, θα πάρεις Χ. Θέλεις να δουλέψεις? Θα πάρεις Χ + Bonus ανάλογα με το πόσο δούλεψες. ΔΕΝ ΓΙΝΕΤΑΙ ΝΑ ΙΣΟΠΕΔΩΝΕΤΑΙ Η ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΚΑΛΟΥ ΜΕ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥ, ΤΟΥ ΜΕΤΡΙΟΥ ΜΕ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΥ. Δεν μπορούμε να βγούμε από το βούρκο αν δεν καταλυθεί η ΜΕΤΡΙΟΚΡΑΤΙΑ που βασιλεύει σ' αυτήν τη χώρα.

- Στροφή δαπανών προς τομείς που αποδεδειγμένα δίνουν πολλαπλάσια οφέλη στην ανάπτυξη. Δεν θα ανακαλύψουμε τον τροχό, αυτό έχει γίνει πολύ πιο πριν στο παρελθόν. Οι τομείς αυτοί κατά κύριο λόγο είναι η παιδεία και η έρευνα και τεχνολογία. Αν όμως δε λύσουμε πρώτα το πρόβλημα της μετριοκρατίας το να ρίξουμε δαπάνες σ' αυτούς τους τομείς όπως είναι τώρα, είναι σα να κάνουμε μια τρύπα στο νερό. Επιτέλους πρέπει οι καλύτεροι να αξιοποιηθούν στην Ελλάδα. Το να υπερηφανευόμαστε ότι έχουμε τους καλύτερους επιστήμονες ΕΚΤΟΣ Ελλάδας είναι ντροπή για τη χώρα. Σημαίνει ότι δεν μπορούμε να τους κρατήσουμε και να τους αξιοποιήσουμε εδώ.

Κουραστικά θα επαναλάβω ότι όσο καθυστερούμε τις λύσεις τόσο πιο δύσκολα θα λυθεί το πρόβλημα. Επιτέλους ας σκεφτούμε τα παιδία μας και τις επόμενες γενιές στους οποίους κληρονομούμε τεράστια προβλήματα αν εμείς δεν συγκινούμαστε.